Oscar Wilde viết trong tự tiểuh-bất bạo hành sử của ông ấy rằng ông ấy đã nghĩ ra đa dạng cách thức và phương tiện để làm mọi người hoảng sợ, và ông ấy thấy rằng mọi người bị hoang mang nhất khi chân lí được nói ra. Dối trá lớn nhất không làm rối trí mọi người vì họ quen với nó nhưng việc diễn đạt chân lí nhỏ nhất gây khó chịu nhất.
Chúng ta hãy xem xét vài lời che giấu phi chân lí sâu sắc. “Công bình” là một lời nhân danh công bình, không có giới hạn cho tội lỗi chúng ta phạm phải. Mãi cho tới giờ chúng ta đã coi những người làm việc ngược với hình mẫu trật tự của chúng ta là người phạm tội. Nhưng chúng ta không thấy rằng chính hình mẫu trật tự giầu có trong xã hội chúng ta là chướng tai gai mắt. Nếu chúng ta hiểu điều này, chúng ta không còn có thể coi người có lỗi là phạm tội.
Đứa trẻ nhỏ trong lớp tiểu học lấy bút chì của bạn bên cạnh và cất vào trong túi của nó. Điều này trở thành phạm tội ăn cắp. Từ cô giáo của nó cho tới tổng thống ở Delhi, mọi người sẽ kết án việc này là ăn cắp. Nhưng chúng ta hãy cố hiểu tâm trí của đứa trẻ này. Mọi người có bút chì mầu ngoại trừ nó. Mầu ra hiệu cho nó; mọi trẻ con đều bị hấp dẫn tới mầu. Nó muốn sở hữu bút chì mầu và cảm thấy xúc động khi có một cái trong túi của nó. Khi người lớn cũng không tránh khỏi nhược điểm này để là người giỏi hơn người khác, nói gì tới đứa trẻ nhỏ? Nó cũng muốn cảm thấy hớn hở về việc có cái gì đó mới.
Bạn đã không để ý tác phong của bạn thay đổi khi bạn mua xe ô tô mới sao? Bạn cảm thấy phấn khích đến mức bắt đầu nhảy nhót như một đứa trẻ. Nếu đứa trẻ muốn làm cùng điều đó, phản đối gì nào? Nhưng đứa trẻ này trở thành kẻ cắp.
Nếu chúng ta cố tìm ra lí do tại sao đứa trẻ này không có bút chì mầu trong khi những đứa trẻ khác có, chúng ta sẽ thấy rằng bố mẹ của những đứa trẻ khác này là những kẻ lừa gạt lớn hơn, tinh ranh và láu lỉnh hơn bố của đứa trẻ này. Nếu chúng ta tiến hành nghiên cứu trong trường hợp của bút mầu này, có trời biết chúng ta sẽ khám phá ra bao nhiêu tội lỗi, bao nhiêu xúc phạm ẩn đằng sau nó. Nhưng những điều này dường như không có bất kì kết nối nào với chiếc bút.
Đứa trẻ này đã nhặt chiếc bút vì nó thích mầu sáng trên bút. Cái đứa trẻ khác có, nó cũng muốn có. Nó cũng muốn cảm thấy niềm vui và tự hào sở hữu bút, cũng như những người khác đã làm vậy. Điều này là rất tự nhiên. Thực ra, đây là cách sự việc đáng phải vậy. Điều đó không phải là tội. Thực ra điều chắc đã là phi tự nhiên nếu nó không lấy bút chì. Nhưng đứa trẻ này bị qui là kẻ cắp.
Mọi tội của chúng ta đều là tội như thế. Thế rồi, chúng ta có các cơ quan tư pháp ngồi xét xử họ. Một mặt xã hội chúng ta tạo ra những tội này, và mặt khác, xã hội ngồi vào xét xử. Công bình không xoá đi được những tội này vì trong bản thân nó, đó là thu xếp để che đậy và che giấu chúng. Tội ác tăng lên và các khái niệm công bình cũng tăng lên như vậy. Mọi người giơ lên các khẩu hiệu về công bình và tội ác tăng lên và trở nên phức tạp khó hiểu hơn.
Lão Tử nói: bỏ những lời rỗng tuếch và nhìn thẳng và rõ ràng các sự kiện của cuộc sống, như chúng vậy. Bỏ khái niệm công bình đi. Nếu có bất công, nhìn nó như nó vậy. Không che giấu nó: không che đậy nó. Khi bất công hiện rõ trước mắt chúng ta, nó không thể còn lại lâu được. Vì chúng ta không thấy bất công, nó còn lại. Nếu bệnh bị ẩn kín, nó còn lại. Khoảnh khắc nó được biết tới, chúng ta cố hết sức để tiêu diệt nó. Bất kì bất công nào được thấy rõ ràng là bất công đều không thể còn lại vì chúng ta sẽ không có khả năng chịu đựng nó. Nhưng nếu bạn che đậy nó bằng hoa và xịt nó bằng nước hoa, nó sẽ được gìn giữ.
Tất cả chúng ta đã trở thành chuyên gia trong việc che đậy bệnh hủi của xã hội bằng các thứ mầu sắc. Bây giờ bệnh hủi đã lan rộng khắp nơi, và việc che đậy mầu sắc đó bong tróc ra chút ít chỗ này, chút ít chỗ kia. Chúng ta ngửi thấy luồng hơi hôi hám đáng sợ bên trong. Thế rồi chúng ta bịt những chỗ rạn nứt thật kín như có thể được. Nhưng sự kiện là, không có gì bên trong ngoại trừ cái xác đang rữa.
Điều Lão Tử ngụ ý chỉ là điều này: nhìn mọi thứ như chúng vậy. Không nêu ra quan niệm chống lại nó.
Thói quen thông thường của chúng ta là gì? Chúng ta không lo nghĩ về mọi thứ như chúng vậy; chúng ta nhanh chóng xây dựng học thuyết ngược lại nó. Học thuyết đối lập này trở thành nguyên nhân của lẫn lộn. Có bạo hành bên trong: chúng ta tạo ra học thuyết về bất bạo hành. Người bạo hành nhanh chóng trưng biển trên nhà mình: “Bất bạo hành là tôn giáo tối cao.” Bằng việc làm điều này anh ta lừa bản thân mình rằng nếu anh ta là bất bạo hành hôm nay, anh ta sẽ trở thành như vậy vào ngày mai hay ngày kia. Anh ta được thoả mãn đầy đủ với nỗ lực của mình theo hướng đó. Anh ta không cúi mình trước Mahavira, anh ta không theo Phật sao? Anh ta chỉ là một người hữu tử yếu ớt và do đó không chống nổi việc bùng phát bạo hành. Anh ta hi vọng trở thành bất bạo hành một ngày nào đó. Bạn có biết người này đang làm gì không? Anh ta đang làm tiến hoá các phương pháp để không nhìn vào chỗ mục nát đã hình thành bên trong anh ta. Bạo hành của anh ta là kinh khủng.
Nếu người này mà đối diện với bạo hành bên trong anh ta một cách chân thực, anh ta có thể thấy không thể nào vẫn còn theo cách đó được. Nếu nhà bạn bị cháy, bạn sẽ không bỏ phí lấy một khoảnh khắc. Bạn chạy ngay ra ngoài. Bạn không dừng lại để nghĩ bạn phải chạy ra thế nào, liệu qua cửa ra vào hay qua cửa sổ, liệu từ lối vào hay từ lối ra, liệu bạn nên nhảy hay ném dây thừng xuống. Không có thời gian cho bất kì cân nhắc nào. Sự kiện là bạn thậm chí sẽ không biết khi nào bạn đã ra ngoài. Chính là chỉ khi bạn ở ngoài rồi, và an toàn khỏi ngọn lửa nhảy nhót, mà bạn sẽ biết bạn ở ngoài. Chỉ thế thì bạn sẽ bắt đầu nghĩ, và thở một cách tự do.
Nếu một người trở nên nhận biết về bạo hành bên trong mình, về mục nát nảy sinh bên trong anh ta, anh ta sẽ không ngồi làm kế hoạch. Khi nhà đang cháy bạn không làm kế hoạch. Tôi sẽ đi ra hôm nay, tôi sẽ bỏ nhà ngày mai. Theo cùng cách, bạn sẽ không nói, “Vội gì nào? Tôi vẫn còn trẻ. Tôi có cuộc sống tràn đầy trước tôi.” Khi có lửa bên trong, bạn nhất định nhảy ra.
Nhưng để cứu bản thân mình khỏi lửa của sự tồn tại, người đã làm tiến hoá một thủ đoạn khéo léo: tạo ra cái đối lập và làm ra học thuyết từ nó. Không tập trung vào mục nát bên trong, để mắt bạn dán cố định vào học thuyết: “Bất bạo hành là tôn giáo cao nhất.” Giữ suy tư về nó. Nghĩ thường xuyên rằng một ngày nào đó bạn sẽ trở thành bất bạo hành. Nếu không phải hôm nay, thì ngày mai. Nếu không phải trong kiếp này, thì kiếp sau. Nỗ lực của bạn phải là thường xuyên. Thế thì dần dần bạn sẽ trở thành bất bạo hành.
Theo cách này, bạn không bao giờ có thể gạt bỏ được bạo hành. Điều này không là gì ngoài việc trì hoãn. Kết quả của nó sẽ là ở chỗ bạo hành sẽ vẫn còn bên trong bạn không giảm sút. Điều thực bạn sẽ vẫn còn bạo hành, và điều nhân tạo bạn sẽ trở thành bất bạo hành. Bất bạo hành này sẽ làm thu xếp riêng của nó cho bất bạo hành. Người đó sẽ lọc nước trước khi uống, người đó sẽ không ăn sau khi mặt trời lặn. Tôi không nói không lọc nước trước khi uống. Điều đó rất vệ sinh. Nhưng đừng lầm điều đó là bất bạo hành. Bất bạo hành không rẻ tới mức bạn có thể đạt tới nó đơn giản bằng việc lọc nước. Nhưng tôi gặp những người uống nước như thế này và bị thuyết phục rằng họ đã đặt sẵn chỗ trên cõi trời. Họ tin chắc vào moksha mặc dù họ đã không lọc nước trước khi uống, họ đã không ăn trước khi trời tối?
Đôi khi tôi có cơ hội ở cùng với những người như vậy khi trời tối bên trong nhà, họ ăn món ăn của họ bên ngoài vì trời vẫn còn sáng. Thế rồi tôi thấy họ tọng thức ăn vào thật nhanh để kết thúc trong vòng thời gian được qui định. Chính việc ăn của họ là bạo hành thế! Không có niềm vui, không có dấu hiệu của yêu trong hành động ăn của họ. Họ chỉ quan tâm tới việc ăn nó vào vì sau khi trời tối họ không thể ăn.
Hàng chục vạn con vật và chim không ăn ban đêm. Điều đó không có nghĩa chúng đạt tới moksha. Điều này không phải là tiêu chí. Không ăn ban đêm, điều đó là tốt cho sức khoẻ của bạn, tốt cho thân thể bạn. Nhưng nó chẳng liên quan gì tới atman.
Người bất bạo hành rởm tạo ra lí thuyết giả về bất bạo hành. Người đó nói người đó sẽ không ăn rau mầu lục. Những người này láu lỉnh làm sao! Tôi đã ở trong một hộ gia đình người Jaina. Lúc đó là vào thời của Paryushana. Những người này đã không ăn rau mầu lục trong những ngày này, nhưng họ đã ăn chuối. Khi tôi hỏi họ tại sao họ ăn chuối, họ nói chúng không có mầu lục! Với rau mầu lục họ ngụ ý mọi rau mang mầu lục. Điều này chẳng là gì ngoài tinh ranh. “Mầu lục” phải ngụ ý mọi rau sạch. Họ thực tại được chứng minh là ăn rau khô nhưng họ đã vặn xoắn nghĩa này và nói “lục” kí hiệu cho mầu này.
Có một số người bằng lòng rằng chỉ thức ăn khô là được ăn. Điều Mahavira ngụ ý đã là ở chỗ quả tự nó rơi khỏi cây và trở nên khô thì nên được ăn; không phải quả được hái. Nhưng điều mọi người làm là họ lấy rau, phơi khô chúng và thế rồi ăn chúng khi chúng đã khô. Điều này chẳng khác gì với những người ăn rau mầu lục. Bạn mang rau mầu lục và làm khô chúng trước – khác biệt gì? Chỉ bạn có thể nói rằng bạn đã ăn thức ăn khô.
Một hôm một khất sĩ của Phật đi xin của bố thí. Một mẩu thịt từ mỏ đại bàng rơi vào bát của ông ta. Khất sĩ lâm vào thế khó xử vì lệnh của Phật là nhận bất kì cái gì rơi vào trong bát. Ông ta quay về và hỏi Phật ông ta phải làm gì.
Hiếm khi Phật đã bao giờ nghĩ sâu trước việc trả lời một câu hỏi nhưng trong trường hợp này ông ấy nhắm mắt một lúc và thế rồi trả lời. Ông ấy nói, “Điều đó là được. Chấp nhận bất kì cái gì đã rơi vào trong bát.”
Ananda kinh hãi. “Thầy bảo ông ấy chấp nhận miếng thịt này sao?” Ông ấy hỏi.
Phật đáp “Không phải mọi ngày đại bàng đều ném thịt vào bát của khất sĩ. Đây là chuyện trùng hợp ngẫu nhiên và có thể không bao giờ xảy ra lần nữa. Nhưng nếu trong trường hợp này ta bỏ qui tắc của ta sang bên và cho phép ông chọn cái ông muốn thế thì điều đó chắc đã trở thành qui tắc. Mọi người láu lỉnh, Ananda, đại bàng không láu lỉnh thế. Vì người là tinh ranh hơn. Ta bị ràng buộc phải duy trì qui tắc này.”
Nhưng Phật đã không biết rằng bất kì số qui tắc nào cũng không thể làm giảm tính tinh ranh của người. Ngày nay chúng ta thấy Trung Quốc, Nhật Bản – là những nước Phật giáo đứng đầu – không ăn chay hoàn toàn. Ở mọi khách sạn Phật giáo tấm biển được dựng lên nói: “Thịt ở đây là từ con vật chết, không phải con vật bị giết.” Giết là phạm bạo hành; không có tội gì trong việc ăn thịt của con vật chết. Nhiều con vật thế không chết một cách tự nhiên mọi ngày, nhưng việc giết được người khác làm. Chủ khách sạn chỉ nhận thịt con vật đã chết. Họ không tham gia vào việc giết vì họ là Phật tử.
Trên khắp thế giới các Phật tử là người ăn thịt. Lí do là vì sự vụ nhỏ này vào thời của Phật. Luận điểm của Phật là ở chỗ khất sĩ đã không làm việc giết. Nếu điều đó là như vậy, nó chắc đã là bạo hành. Ông ta không giết, ông ta cũng không xin từ đại bàng. Điều đó đã là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Cho nên khất sĩ Phật giáo không xin thịt nhưng nếu bạn đặt vào trong bát của ông ta, ông ta ăn nó, ông ta chấp nhất nó một cách vui vẻ.
Người dễ dàng tìm ra cách thức và phương tiện để làm ra học thuyết giả. Bên trong phố buôn bán thực vẫn cứ làm việc, và bên ngoài, người giả được thấy. Người giả là người tốt, hi vọng của người đó toàn là về tương lai. Người thực bên trong là ở đây và bây giờ; mọi hành động của người đó là trong hiện tại. Khi thời gian trôi qua, kẽ hở giữa hai người này trở thành lớn tới mức người tốt trong bạn dốt toàn bộ về bạn thực bên trong. Nhưng bạn thực là chính cái ngã của bạn; nó là cái ngã thực.
Lão Tử nói, “Không tạo ra cái đối lập. Biết bản thân ông như ông đang vậy và sống trong nó.” Đây là lời kinh rất sâu sắc. Nếu tôi biết bạo hành bên trong tôi và biết bản thân tôi là người bạo hành, nếu tôi không tạo ra bất kì quan niệm nào chống lại nó hay cố là bất bạo hành, một ngày nào đó tôi sẽ trở thành bất bạo hành. Nếu tôi sống cùng với giận của tôi, chấp nhận trạng thái giận bên trong tôi và giữ bản thân tôi xa khỏi các lí thuyết đối lập với giận, chính giận này sẽ làm thay đổi tôi. Nếu tôi chấp nhận hoạt động dục của tôi và không mê đắm vào vô dục, chính hoạt động dục của tôi sẽ tạo ra người khác từ tôi. Chúng ta không thể vẫn còn ở lại mãi trong cái là sai, cái là đau, cái là khổ. Nó là địa ngục, nó là lửa. Chúng ta sẽ cháy trong nó, chúng ta sẽ cháy xém trong nó. Chính kinh nghiệm này sẽ mở mắt chúng ta và chúng ta sẽ lôi bản thân chúng ta ra khỏi nó.
Nếu một người đang đứng trong rác nhìn xuống và thấy rác và bẩn, dòi và sâu bò lổn nhổn, và trở nên nhận biết về mùi hôi thối, người đó sẽ đứng trong đó được bao lâu? Nhưng người đó có thể phát minh ra một cách: Người đó có thể nhìn lên các sao, lên trăng và mây và quên tất cả về cái đang ở dưới chân người đó. Thế thì người đó có thể sống một cách thoải mái, mơ mộng với mặt trời và sao. Lí do là: rác trong bản thân nó không là nguyên nhân của đau, nguyên nhân của đau là kinh nghiệm về rác. Bạo hành trong bản thân nó không phải là đau. Hiểu biết, kinh nghiệm về nó mới là đau. Tương tự giận không phải là đau trong bản thân nó; kinh nghiệm về nó mới là đau.
Lão Tử nói: “Sống trong bản thân ông, như ông vậy.” Thế thì mọi cái là giả bên trong sẽ phai nhoà đi theo cách riêng của nó và mọi cái là thực sẽ còn lại.
Từ “Con đường Đạo”, T.4, Ch.19 Sống trong tính tự phát chân thật và không trong học thuyết và đúng mực
