Cái chết của Jesus đã ở gần trong tầm tay. Ông ấy đã bị lính bắt đêm hôm đó. Trong khoảnh khắc cuối cùng, khi các đệ tử của ông ấy bắt đầu rời đi, một người trong số họ hỏi: “Trong vương quốc của Thượng đế, thầy sẽ được ngồi bên cạnh Thượng đế. Chúng tôi, những người đi theo thầy sẽ được ngồi ở đâu?” Những người này có thể đã tụ tập quanh Jesus vì lời hứa của ông ấy về vương quốc cõi trời. Từ “vương quốc” phải đã cám dỗ tham của họ. Họ phải đã được chất đầy với ham muốn đạt tới hạnh phúc. Họ đã bỏ thế giới trần tục với việc mặc cả tốt hơn.
Cái gọi là chiến sĩ tôn giáo bao giờ cũng dạy mọi người: “Cái gì có đó trong thế giới vô thường này?” Nếu như họ được hỏi, “Nếu nó là không vô thường, thế thì nó sẽ có mọi thứ chứ?” – thế thì sao? Họ nói, “Người là gì? Người là đống thịt và xương.” Nếu như người đó có vàng và bạc bên trong, thế thì sao? Những người thuyết giảng này chỉ giúp xúi giục tham bên trong bạn bằng việc đổi chiều của ham muốn của bạn. Câu hỏi chính của họ là cái gì có trong nó cho bạn? Chúng không bị đối lập với ham muốn chút nào. Chỗ mà bạn đã đặt làm trung tâm cho các ham muốn của bạn là có thể bị diệt vong. Cho nên họ nói loại bỏ ham muốn của bạn khỏi chỗ đó và cố định chúng ở chí bất diệt.
Lão Tử không gợi ý thay đổi chiều hướng ham muốn của bạn. Ông ấy bảo bạn xoá bỏ chúng. Hiểu khác biệt này cho rõ.
Tôi đang chạy theo của cải. Ai đó lập luận với tôi, “Chứng điên này là gì? Cái gì có đó trong của cải? Ngày mai ông sẽ chết. Và thế thì sao? Chết chắc chắn sẽ tới; điều đó là không tránh khỏi. Nếu ông phải chạy, chạy theo Thượng đế người là của cải thực!”
Tham của tôi lung lay. Tôi bắt đầu nghĩ, “Mình có thể tích luỹ của cải nhưng chết là chắc chắn. Tiền có tác dụng ở mọi nơi nhưng chết không chấp nhận hối lộ. Mình không thể thoát được chết. Thế thì mình phải làm gì? Mình sẽ chạy theo Thượng đế.” Tranh đấu tiếp tục; chỉ chủ đề thay đổi. Mục đích được thay đổi; ham muốn vẫn như cũ.
Những người như Lão Tử nói, “Không chạy!” Họ không nói: thế giới là vô nghĩa; một mình Thượng đế là có nghĩa, do đó, không chạy. Điều đó sẽ là tính ích kỉ. Điều đó sẽ có nghĩa rằng những người tinh ranh hơn sẽ phấn đấu đạt tới Thượng đế. Những người ít tinh ranh hơn phấn đấu để thu được của cải. Những người tính toán không mê mải vào các thứ nhỏ bé. Những người ngu mê mải trong những thứ kém hơn. “Cái gì? Ông đang xây nhà trên đất à?” Ngu làm sao! Làm nó ở trong cõi trời. Nó sẽ kéo dài mãi. Cho nên toàn thể sự việc trở thành trò chơi giữa người tinh ranh hơn và người kém tinh ranh hơn.
Do đó Lão Tử rất nhấn mạnh khi ông ấy nói: “Bỏ tinh ranh, bỏ ích kỉ, cắt ham muốn của ông.” Nếu bất kì ham muốn nào vẫn còn theo nghĩa tâm linh, dù nó theo bất kì hướng nào, việc lang thang vẫn còn. Dừng lại! Không chạy.
Nghĩa của ham muốn là gì? Nó ngụ ý chạy để đạt tới cái gì đó đang ở xa xôi. Tôi ở đây; điều tôi muốn ở kia: có khoảng cách ở giữa. Che đậy khoảnh cách này là nghĩa của ham muốn. Tôi ở đây; bạn ở kia. Tôi muốn đạt tới bạn. Có khoảng cách giữa chúng ta mà tôi phải đi qua. Khi nào tôi sẽ đi qua nó tôi không biết nhưng trong tâm trí mình, tôi có thể đi qua khoảng cách này chính khoảnh khắc này. Tôi muốn có một lâu đài. Khi nào tôi có thể hoàn thành ham muốn của tôi là không được biết nhưng trong tâm trí mình tôi sẽ bắt đầu sống trong lâu đài này.
Ham muốn là biện pháp để loại bỏ khoảng cách. Ham muốn là chiếc cầu giữa tôi và mục đích của tôi. Mục đích giống như cầu vồng. Nó là thấy được nhưng không tồn tại.
Người được chất đầy với ham muốn không bao giờ có thể được đem vào trong cái ngã của mình. Người đó bao giờ cũng ở đâu đó khác, xa xăm. Người đó có thể ở bất kì chỗ nào trừ bên trong bản thân người đó. Chỗ có ham muốn là có tranh đấu. Chỗ không có ham muốn thì không có chạy. Bạn đứng bên trong bản thân bạn. Nếu bạn không cố đạt tới cái gì đó, tại sao bạn phải chạy? Bạn sẽ dừng lại. Trạng thái này được gọi là chứng ngộ samadhi. Ham muốn đang chạy bên ngoài bản thân chúng ta. Do đó vô ham muốn là cần cho việc tự biết mình.
Lão Tử nói: “Cắt ham muốn của ông.” Nhưng điều này gây hoang mang lắm! Nếu ai đó gợi ý rằng chúng ta đổi ham muốn của chúng ta, chúng ta sẽ sẵn sàng. Nếu chúng ta được bảo “Bỏ đàn bà của thế giới này đi. Cái gì có đó trong họ? Ở cõi trời có con gái đẹp tinh tú,” tâm trí được sướng âm ỉ với cảnh tượng này. Nhưng các thần phải có đó để thay thế đàn bà trên thế gian. Cái gì có đó trong rượu trần gian? Có những dòng suối rượu ở cõi trời. Bạn có thể uống nó, bạn có thể tắm trong nó, bạn có thể bơi trong nó. Nhưng nhớ, nếu bạn muốn đạt tới rượu này trên cõi trời, bạn phải từ bỏ việc pha chế khổ này, điều đang sẵn có trên thế gian. Đó là việc mặc cả. Những người là tinh ranh trở thành nạn nhân cho việc mặc cả này.
Nhiều lần tôi thấy rằng người say là đơn giản hơn sadhu. Đáng ra phải là điều ngược lại. Người say là chân thật, người đó là dốt, người đó không biết toán học. Người đó không biết mình đang làm gì: người đó từ bỏ rượu vĩnh hằng để uống chất lỏng khốn khổ này! Anh chàng láu lỉnh kia chờ đợi thời cơ tốt của mình. Anh ta đứng với vòng hạt, và khi thời gian tới anh ta sẽ nhảy vào dòng suối vĩnh hằng và đáp ứng cho cơn khát của anh ta. Nhưng đây là mặc cả, và trong vấn đề tôn giáo không có việc mặc cả. Chính thái độ này sặc mùi ham muốn. Ham muốn ẩn đằng sau nó.
Bạn thực hiện lễ tôn thờ puja hàng ngày. Để làm gì? Bạn từ bỏ thứ này và thứ khác, bạn thiền, bạn cúng dường từ thiện. Để làm gì? Nếu bạn có câu trả lời cho câu hỏi này, ham muốn vẫn còn lại. Nếu bạn nói không có lí do, không có lí do dù là bất kì cái gì, thế thì bạn không mặc cả. Thế thì lời cầu nguyện trong bản thân nó là đủ niềm vui. Lời cầu nguyện là phúc lạc trong bản thân nó. Có vui trong việc cho.
Nếu bạn cho đi với ý tưởng để đạt tới hạnh phúc, thế thì nó là ham muốn. Nếu việc cho là vui thích, nó có tính tôn giáo. Nếu việc cho là có động cơ, nó là mặc cả. Nếu việc cho là niềm vui, không có sổ cái nơi chúng ta giữ tài khoản về bao nhiêu tiền đã được cho. Chúng ta không làm việc chuẩn bị cho bất kì cõi trời nào. Nếu ngày mai chúng ta thấy bản thân mình ở địa ngục, chúng ta không phàn nàn và mang sổ cái ra để chứng minh. Chúng ta đã cho, đã có niềm vui trong việc cho. Việc đó là hoàn thành. Cái có thể được đạt tới bởi lời cầu nguyện là được đạt tới trong chính khoảnh khắc của lời cầu nguyện. Những người không đạt tới trong khoảnh khắc đó không bao giờ đạt tới.
Trong thế giới này, nguyên nhân và hậu quả được kết nối chặt chẽ. Nếu tôi thò tay vào lửa, tôi sẽ làm bỏng bản thân tôi. Nếu tôi không làm bỏng tay tôi bây giờ, tôi sẽ không bao giờ làm bỏng nó. Nếu bạn đã cầu nguyện bây giờ, phúc lạc của lời cầu nguyện trút lên bạn khi bạn cầu nguyện. Bên ngoài hành động của lời cầu nguyện không có việc đạt tới. Nếu có ý tưởng về đạt tới, lời cầu nguyện cũng trở thành ham muốn.
Nếu không có ý nghĩ về đạt tới, mọi hành động trở thành lời cầu nguyện. Từng hành động là đầy đủ trong việc làm của nó. Chúng ta không mang bất kì cái gì đi tiếp. Kết nối của chúng ta bị đứt gãy từ khoảnh khắc bị trôi qua. Không có mặc cả. Không có gì trong khoảnh khắc đó về sức mạnh của điều chúng ta đòi hỏi cho khoảnh khắc này.
Người trần tục bao giờ cũng làm các giao dịch. Người làm các giao dịch là rất nhiều trong thế giới này. Không thành vấn đề hàng hoá gì – của cải hay cõi trời – vì giao dịch là giao dịch. Người tâm linh không bao giờ làm giao dịch. Người đó sống từ khoảnh khắc sang khoảnh khắc; người đó sống một cách toàn bộ. Lão Tử bảo chúng ta loại bỏ ham muốn vì chúng không để bạn vươn lên trên thế giới của các giao dịch. Thế thì bất kì cái gì bạn làm là với con mắt nhìn tới cái lợi tối thượng nào đó.
Ai đó đã hỏi Omar Khayyam, “Ông đã hát nhiều bài hát thế. Tại sao?” Omar Khayyam nói, “Đi hỏi hoa, hoa hồng nở đấy, tại sao? Hỏi các ngôi sao. Chúng nhấp nháy ban đêm. Tại sao? Hỏi gió. Nó đã từng thổi từ lúc bắt đầu. Tại sao?”
Trong tự nhiên không có chủ định ở bất kì chỗ nào. Ngoại trừ với người, mọi thứ trên thế giới là vô chủ định. Nhưng trong mọi người, chỉ hai kiểu người là vô chủ định: một kiểu người chúng ta gọi là người điên và kiểu kia chúng ta gọi là ‘paramhansa’, người có thông minh ở trong vô trật tự và người đã đi ra ngoài thông minh. Có sự tương tự nào đó giữa người điên và paramhansa, phẩm chất nào đó bên trong họ là như nhau. Phẩm chất này là phẩm chất của vô chủ định.
Lão Tử nói: bỏ tất cả những thứ này: tính ích kỉ, tính vô chủ định, việc mặc cả, ham muốn, và bạn sẽ có khả năng đi theo bản tính bẩm sinh của bạn. Bạn sẽ có khả năng trở nên vững chắc bên trong bản thân bạn. Và ngoại trừ điều này – vững chắc trong cái ngã riêng của người ta – không có tôn giáo khác.
Nhưng chúng ta nghĩ tới ngay cả những điều lớn lao nhất dưới dạng chỉ là đạt tới. Mọi người tới và hỏi, “Chúng tôi sẽ được gì bởi thiền?” Tôi phải nói với họ cái gì? Chỉ một câu trả lời là câu trả lời đúng. “Bằng thiền bạn sẽ đạt tới thiền.” Nhưng điều này là vô dụng! Điều này sẽ dường như giống việc lặp thừa và nó có thể giải quyết được cái gì? Họ sẽ lại hỏi cái gì sẽ được đạt tới từ thiền mà được đạt tới bởi thiền? Họ muốn câu trả lời theo đồng, hào, xu.
Maharshi Mahesh Yogi gây ấn tượng cho nhiều người ở phương Tây vì câu trả lời của ông ấy là bản chất. Ông ấy nói, “Ông sẽ thu được của cải, ông sẽ thu được thành công, ông sẽ thu được mạnh khoẻ.” Người Mĩ được thoả mãn: giao dịch là rõ ràng. Thiền dẫn tới của cải và thành công. Thế thì thiền có thể được bán ở bãi chợ. Những người như Lão Tử không thể được bán ở bãi chợ. Nếu bạn hỏi ông ấy việc đạt tới là gì, ông ấy sẽ nói, “Ông chưa có đủ tư cách để được cho câu trả lời.” Bạn đang hỏi cái gì? Cứ dường như bạn có thể hỏi, “Có thể đạt tới cái gì qua yêu?” Thế thì bạn đã làm cho bản thân bạn thành không đủ tư cách – ngay cả trong trường hợp của yêu. Bạn chỉ phù hợp để đi nhặt vỏ sò trên bãi biển.” Câu trả lời nào có thể được cho người như vậy? Người đó sẽ hiểu cái gì cho dù người đó được trả lời? Chẳng cái gì.
Mọi người hỏi, “Cái gì được đạt tới từ tôn giáo? Cái gì được thu về bởi lời cầu nguyện? Chúng ta sẽ thu được cái gì từ thiền?” Họ không biết rằng khi một người bỏ ngôn ngữ của giao dịch, chỉ thế thì người đó có thể đi vào cõi tôn giáo. Chừng nào người đó còn hỏi, người đó vẫn ở trong thế giới trần tục.
Nếu chúng ta được đảm bảo về lợi lộc vững chắc nào đó, chúng ta sẽ sẵn sàng chạy hướng tới Thượng đế. Mọi điều chúng ta muốn là chạy, là tranh đấu. Dừng lại là rất ngột ngạt cho tâm trí; nó trở nên trăn trở. Cho nên những người như Lão Tử làm chúng ta kinh hoàng.
Khổng Tử trở về từ chuyến thăm Lão Tử như người kinh hoàng. Khi đệ tử của ông ta hỏi ông ta Lão Tử là loại người gì, ông ta nói, “Ông ấy không giống người. Ông ấy như sư tử! Ông đi tới ông ấy và mọi lông tóc trên người ông dựng hết cả lên, người ông toát đầy mồ hôi. Đừng bao giờ đi tới ông ấy. Ông ấy làm rung chuyển tận hồn ông. Một cái nhìn của ông ấy và hơi thở của ông run lên như chiếc lá!”
Điều này nhất định là vậy. Lão Tử làm bạn run, vì điều ông ấy nói là điều tối thượng. Ông ấy không quan tâm dừng lại ở các thứ nhỏ bé. Ông ấy không bao giờ trả lời những câu hỏi nhỏ. Ông ấy thậm chí sẽ không nói rằng thiền cho bạn an bình. Nếu bạn muốn an bình, uống thuốc an thần và đi ngủ! Sao khao khát về thiền?
Nhưng ngay cả khi mọi người tới tìm kiếm thiền, họ tới vì an bình; họ tới vì sức khoẻ. Mọi loại người tới, nhưng tất cả họ tới với ham muốn. Chúng ta đối xử với các đền thờ không khá hơn nhà thổ. Chúng ta cũng đi tới đó tràn đầy ham muốn. Bất kì khi nào chúng ta tới với ham muốn, chúng ta biến chỗ đó thành nhà thổ vì chúng ta muốn mua cái gì đó. Chúng ta ném các đồng tiền vào đền thờ và chăm nom rằng âm thanh là đủ to để cho nó có thể làm rung động mọi ngõ ngách của đền và nếu Thượng đế ở đâu đó xung quanh Ngài có thể biết rằng bạn đã cúng dường cả một ru pi!
Bồ đề đạt ma rời khỏi Ấn Độ. Khi ông ấy đi tới Trung Quốc nhà vua triệu ông ấy tới và nói, “Trẫm đã xây hàng vạn đền chùa, trẫm đã nuôi hàng vạn sư và ni, trẫm đã cho dịch mọi kinh sách của Phật sang tiếng Trung Quốc, trẫm đã phân phát hàng vạn tượng Phật. Trẫm đã làm rất nhiều để lan truyền tôn giáo của Phật. Nói cho trẫm, Bồ đề đạt ma, trẫm sẽ được gì từ mọi điều này? Trẫm sẽ đạt tới vinh dự gì?”
Nhưng ông ta đã hỏi người sai. Đã có hàng nghìn khất sĩ, những người chắc sẽ cho ông ta câu trả lời làm hài lòng ông ta. Họ chắc đã nói: “Ân huệ của Thượng đế đang trút lên bệ hạ, muôn tâu bệ hạ, đã không có người nào như bệ hạ trước đây trên thế giới này! Các thần và chư phật đang trút phúc lành lên bệ hạ. Bệ hạ sẽ đạt tới phúc lạc tôn giáo tối thượng!” Nhà vua đã phạm sai lầm đi hỏi Bồ đề đạt ma. Ông ta coi ông ấy là khất sĩ thường. Nhưng những người như Bồ đề đạt ma chỉ thỉnh thoảng mới tới, cho nên sai lầm này chỉ là tự nhiên.
Bồ đề đạt nói, “Im đi! Vì ông đã hỏi, ông thậm chí sẽ không có được điều ông có thể đã có được. Ông đã hỏi và do đó ông mất.”
Nhà vua khó chịu. Ông ta trở nên trăn trở. Có lẽ Bồ đề đạt ma đã không hoàn toàn hiểu. Ông ta lại nói, “Trẫm đã làm nhiều thế. Và mọi điều này là vô ích sao? Trẫn sẽ không nhận được tưởng thưởng gì sao?”
“Ham muốn về thưởng là tội,” Bồ đề đạt ma nói. “Quên điều ông đã làm đi bằng không ông sẽ bị nghiền nát dưới sức nặng của mọi hành vi thiện của của ông!” Bồ đề đạt ma khuyên ông ta, “Chúng ta không bị nghiền nát bởi sức nặng của một mình các tội của chúng ta. Sức nặng hành vi đức hạnh cũng giết chết. Tải trọng thuộc bất kì loại nào đều dìm chết người ta. Đôi khi một người cố giũ tội của mình, nhưng người đó ôm giữ các hành vi thiện của mình như một cái kìm. Đây là những hòn đá đeo quanh cổ ông, ôi hoàng đế! Bỏ chúng đi. Để chúng ra đi!”
Tuy nhiên nhà vua không thích điều này. Ham muốn của chúng ta sẽ không bao giờ chấp nhận lời khuyên như vậy. Vua Vũ không đánh giá cao lời khuyên của Bồ đề đạt ma. Bồ đề đạt ma nói, “Ta sẽ không vào vương quốc của ông. Ta sẽ quay về. Ta nghĩ ông đã hiểu tôn giáo và do đó nhận niềm vui trong việc lan truyền nó. Ta đã không biết rằng tôn giáo đã là trò giao dịch với ông.” Bồ đề đạt ma không bao giờ vào vương quốc của Vũ. Ông ấy đi sang phía bên kia sông.
Vua Vũ trăn trở. Trong một thời gian lâu ông ta đã chờ đợi việc tới của Bồ đề đạt ma, người đã ở tầm cỡ của Lão Tử và Phật. Ông ấy đã làm cho ông ta thất vọng làm sao! Ông ấy đã xé tan hi vọng của ông ta thành từng mảnh. Giá như ông ấy chỉ công nhận hành động của ông ta bằng việc chấp thuận của ông ấy và bảo ông ta rằng cổng cõi trời đã mở cho ông ta, rằng giải thoát của ông ta là chắc chắn, ông ta chắc đã hạnh phúc thế!
Nếu một mình ham muốn là vui thú của chúng ta thì không có chỗ cho chúng ta ở lối vào tôn giáo. Nếu là vô ham muốn là vui thú duy nhất của chúng ta, chỉ thế thì chúng ta có thể vào. Vô ham muốn là trạng thái cần thiết cho tôn giáo. Không thành vấn đề về một mình ham muốn lặt vặt; các ham muốn sâu và huyền giữ tâm trí bị giam cầm.
Một người tới Phật và nói, “Nếu tôi thiền, thực hiện sadhanas, tôi sẽ mất bao lâu để trở thành như thầy?”
Phật đáp, “Chừng nào ý nghĩ trở thành giống ta vẫn còn dai dẳng, điều đó sẽ là khó. Ý nghĩ này là cản trở. Bỏ nó đi. Thiền nhưng không có ý nghĩ trở thành giống ta.”
Một số người khác tới và hỏi Phật, “Trong số 10000 khất sĩ của thầy, bao nhiêu người được như thầy?” Phật đáp, “Nhiều.” “Nhưng họ không thể được thấy,” người này nói.
Phật đáp, “Bản thân họ không biết điều đó.”
Người này vẫn hỏi, “Nhưng thầy phải biết điều đó chứ. Vậy là không ai trong họ là giống thầy.”
Phật cho câu trả lời bất thường. Ông ấy nói, “Ta đã phạm phải tội nào đó trong lần sinh trước của ta. Xem như kết quả của điều này ta phải được sinh ra như thầy giáo. Ta đang hoàn thành sự ăn năn của ta.”
Trong những người Jaina có một kinh sách đầy đủ về chủ đề này. Vì những hành động nào đó, một người được sinh ra là một tirthankara. Sự lệ thuộc cuối cùng vào những hành động nào đó mang tirthankara này vào thế giới. Thế thì ông ấy phải dạy mọi người để cắt đi sự lệ thuộc này.
Phật nói, “Vì một số hành động quá khứ, ta đã phải mang gánh nặng là thầy giáo. Cho nên ta phải trải qua điều này. Từng người chúng ta đều mang quả của hành động của chúng ta.”
Phật đã không làm điều như vậy. Ông ấy hoàn toàn mất hút trong shunya. Bên trong ông ấy không có người nào có thể giải thích. Mọi thứ đã bị mất; mọi thứ là rỗng!
Khi mọi thứ bị mất như vậy, mọi thứ phai nhoà đi. Không có ham muốn, không có tính tư lợi. Thế thì rỗng mà nảy sinh ra từ đó là bản tính của bạn, nó là Đạo.
Từ “Con đường Đạo”, T.4, Ch.20 Từ bỏ ham muốn tâm linh khải lộ cái ngã đơn giản
