Chúng tôi không có tự tin. Làm sao chúng tôi tạo ra nó bên trong bản thân chúng tôi?
Đừng tạo ra tự tin. Tạo ra tự tin ngụ ý gì? Nó ngụ ý bạn muốn tuyên bố rằng bạn là cái gì đó và bạn muốn chứng minh điều đó. Nó ngụ ý bạn coi bản thân bạn là không bình thường. Bạn muốn chứng minh cái phi thường của bạn.
Mọi người điên đều tự tin. Khó mà lay chuyển tin tưởng của họ vào bản thân họ. Nếu một người điên đưa vào trong đầu mình rằng anh ta là Napoleon, toàn thế giới không thể thuyết phục được anh ta bằng điều ngược lại. Anh ta bị thuyết phục bên trong tâm trí anh ta.
Tôi hỏi bạn nhu cầu gì để tự tin? Tại sao bạn lo nghĩ thế về nó? Có lẽ bạn cảm thấy người khác thành công hơn; có lẽ người đó là tự tin hơn. Bạn đồng nghiệp của bạn kiếm được nhiều hơn bạn, hay có lẽ anh ta đã đạt tiến bộ trong kinh doanh hay chính trị. Bạn cảm thấy bạn đã tụt lại sau. Bạn cảm thấy đó là vì thiết tự tin. Do đó có thôi thúc.
Lo nghĩ về tự tin ngụ ý bạn đang so sánh bản thân bạn với người khác. Do đó có đau buồn. Bạn là bạn, người khác là người khác. Nếu như bạn một mình trên thế giới, bạn có cảm thấy sự chênh lệch này không? Bạn có cảm thấy phức cảm thấp kém này không? Không, bạn chắc đã là người bình thường. Và “bình thường” ngụ ý bạn chắc sẽ không có ý thức về tính bình thường của bạn. Bạn chắc sẽ chỉ hiện hữu. Người ý thức tới tính bình thường của mình đã lấy một bước tiến tới là không bình thường. Điều bạn hiện hữu là đủ. Tự tin là không cần thiết; cái ngã là đủ. Bạn hiện hữu! Tại sao bạn so sánh bản thân bạn với người khác?
Mọi loại phiền phức bắt đầu một khi bạn bắt đầu nhìn bản thân bạn so với người khác. Ai đó sẽ có mũi xinh hơn bạn, ai đó sẽ có mắt đẹp hơn bạn, ai đó sẽ cao hơn, ai đó giầu có hơn – mọi loại thất vọng bắt đầu. Khi nhiều người như bạn gặp gỡ, bao nhiêu phức cảm thấp kém sẽ hình thành bên trong bạn?
Bạn coi bản thân bạn là người giỏi nhất. Điều này gây ra vấn đề. Bạn cảm thấy bản thân bạn là đỉnh cao nhất và từng người bạn gặp làm cho bạn nhận biết về chiều sâu của vực thẳm bên trong bạn. Căng thẳng được tạo ra bởi hai cảm giác này bên trong bạn là bệnh mà người mắc phải. Đây là tai hoạ phá huỷ người, giết chết người, làm cho người thành mục nát hoàn toàn. Tại sao so sánh bản thân bạn với người khác.
Ai đó đi tới Mục Châu và nói: “Ông thanh thản, tôi không thanh thản. Làm sao tôi có thể trở nên giống ông?” Mục Châu nói, “Giá mà tôi cũng hỏi điều này, tôi sẽ không bao giờ trở nên tĩnh lặng. Tôi chỉ có một phương cách: Tôi không bao giờ muốn là giống bất kì người nào khác. Tôi hiện hữu như tôi vậy. Ông là như ông vậy. Tôi không bao giờ ao ước khác.”
Người này nói, “Tôi không cần triết lí cao siêu. Chỉ cho tôi cách đơn giản thôi. Làm sao tôi có thể đạt tới sự thanh thản của ông?”
Mục Châu bảo ông ta đợi cho tới khi những người khác về hết. Mọi người tới và đi. Trời dần tối lại và người này trở nên trăn trở. Mục Châu đưa ông ta ra sau nhà, chỉ lên hai cây, ông ấy nói. “Ông có thấy hai cây này không? Cây này lớn, cây kia nhỏ. Nhiều năm rồi chúng đã ở đó nhưng tôi đã không bao giờ nghe cây nhỏ hơn hỏi cây lớn hơn làm sao nó cũng có thể trở thành lớn! Mọi thứ là an bình ở đây. Cây lớn là lớn, cây nhỏ là nhỏ.”
“Duy nhất con người nghĩ về những điều này,” Mục Châu nói. “Phần còn lại của sự sáng tạo không nhận biết về phân biệt này, về tính nhỏ và tính lớn. Cái lớn không biết chúng là lớn, cái nhỏ không biết chúng là nhỏ. Do đó có an bình, yên lặng. Không có biện luận, không tranh đấu, không hoang mang. Tôi là tôi. Bạn là bạn. Từ bỏ ý tưởng trở thành giống người khác đi.”
Người này nói, “Làm sao tôi có thể bỏ ý nghĩ này? Tôi nghĩ lung thế.”
Mục Châu nói, “Ta đang chỉ cho ông nguyên nhân của trăn trở của ông. Người so sánh bản thân mình với người khác nhất định phải trăn trở.”
Lão Tử nói: “Chấp nhận bản thân ông. Không chấp nhận là nguồn gốc của mọi rắc rối.” Không người nào trong chúng ta chấp nhận bản thân chúng ta. Một người càng không chấp nhận bản thân mình, người đó càng nhìn người khác là lớn hơn mahatma. Chúng ta là kẻ thù lớn nhất của chúng ta. Nếu như chúng ta có cách thức của mình, chúng ta chắc đã cắt bản thân chúng ta thành từng mảnh để loại bỏ đi cái không được chấp nhận.
Chúng ta chấp nhận người khác và không chấp nhận cái ngã riêng của chúng ta. Nếu chúng ta có thể nhìn vào bên trong người khác chúng ta sẽ thấy rằng họ cũng không chấp nhận bản thân họ. Đến lượt mình họ chấp nhận người khác. Nếu chúng ta nhìn vào trong tâm trí của từng người, chúng ta sẽ thấy cùng bệnh – không chấp nhận cái ngã riêng của người ta.
Người chấp nhận bản thân mình là tự do khỏi mọi bệnh. Nơi không có so sánh, thấp kém ở đâu? Tính thấp kém ở đâu và tính cao siêu ở đâu? Thế thì ai là bình thường và ai là phi thường?
Điều tốt là chúng ta so sánh bản thân chúng ta chỉ với con người. Bằng không bất kì cái gì cũng sẽ có khả năng tạo cho chúng ta phức cảm thấp kém. Nếu một đoá hoa nở ra, chúng ta chắc sẽ than vãn rằng không hoa nào đã nở bên trong chúng ta. Nếu trăng ló ra, chúng ta chắc sẽ rền rĩ rằng chúng ta không có ánh sáng như vậy trên mặt chúng ta. Nếu bướm bay qua, chúng ta chắc sẽ ghen tị với mầu sắc của nó. Nếu hươu chạy qua chúng ta chắc sẽ ghen tị với sự nhanh nhẹn của nó. Ngay cả đá bên vệ đường chắc sẽ chất đầy chúng ta bằng ghen tị.
So sánh, và bạn sẽ trở nên thấp kém. Đây là ốm yếu kép: chúng ta coi bản thân chúng ta là đỉnh tuyệt hảo và thế rồi bắt đầu so sánh. Do vậy chúng ta tạo ra hai trạng thái căng thẳng. Trong thực tại, chúng ta thấy vực thẳm; và trong tưởng tượng của mình, chúng ta thấy đỉnh. Không có điểm chung giữa hai điều này. Cuộc sống vỡ ra thành từng mẩu giữa chúng.
Lão Tử nói: là bình thường. Không có gì tốt hơn điều đó. Chấp nhận tính bình thường của bạn đi. Từ thời thơ ấu mọi người quanh chúng ta đã bảo chúng ta, “Là cái gì đó. Là giống cái này. Là giống cái kia.” Bố mẹ, thầy cô giáo, tất cả mọi người đều tìm kiếm ở chúng ta: “Con sẽ chỉ là bình thường thôi sao? Là ngoại lệ đi! Làm cái gì đó và trưng ra cho thế giới.”
Chẳng phải kì lạ là những người đã làm cái gì đó để trưng ra cho thế giới nằm trong mồ của họ giống hệt người đã không làm gì để trưng ra cho thế giới đó sao. Kết quả công việc của vài người nổi tiếng là gì? Nó đã trôi qua như trong mơ – như đường kẻ trong nước. Không một dấu vết còn lại. Nhưng chúng ta muốn làm cái gì đó có ý nghĩa vì chúng ta coi điều đó là phẩm chất.
Lão Tử nói: “Vô làm là phẩm chất.” Điều này không ngụ ý rằng bạn phải không làm gì. Nó không ngụ ý không kiếm sống, không làm việc, không cử động các chi. Lão Tử nói: “Được cố định trong vô làm.” Để vô làm là trung tâm của bạn. Bất kì cái gì bạn làm đều phải tới từ việc chấp nhận của bạn về vô làm và không từ cuộc đua đạt tới của bạn. Thế thì ham muốn của bạn sẽ tàn dần theo cách riêng của chúng. Những thứ cần thiết của bạn sẽ vẫn còn lại, nhưng ham muốn của bạn sẽ rơi rụng đi. Những thứ cần thiết của người là ít thế! Ham muốn của người là vô giới hạn!
Lão Tử nói rằng nếu bạn sống trong bản tính bình thường của bạn, bạn sẽ làm chỉ chừng nấy thứ là đủ cho bạn. Chim và con vật cũng làm chừng nấy thôi; chúng cũng chỉ làm đủ cho bản thân chúng. Nhưng chúng không bị đau và phiền muộn trong việc làm của chúng. Chim hay con vật không tranh đấu để là cái gì đó. Mọi công là như nhau, mọi vẹt là như nhau. Chúng ăn, chúng uống, chúng ngủ, chúng hót, chúng múa, chúng bay. Không ai là bình thường, không ai là phi thường. Không ai là nhỏ, không ai là lớn. Chúng cũng hành động, nhưng không có khẩn thiết trong hành động của chúng; không có cạnh tranh điên khùng.
Một mình người là điên. Hành động của người trở thành nhiều hơn thảnh thơi của người. Tại sao chúng ta làm việc quần quật? Để cho chúng ta có thể nghỉ ngơi lúc nào đó. Nhưng đến cuối chúng ta thấy chúng ta đã không thảnh thơi chút nào. Và chung cuộc, chúng ta chết. Thế thì mục đích của chúng ta là gì?
Diogenes đang nằm trên cát, nghỉ ngơi. Ông ấy ở trần. Sikander (Alexander Đại đế) tới gặp ông ấy. Khi ông ta thấy Diogenes ông ta nói, “Vui thế, phúc lạc thế! Và vậy mà ta nói, nếu có bất kì cái gì ta có thể làm cho ông, xin cho ta biết.”
Diogenes nói, “Xin ông đứng tránh sang bên một chút, về phía bên kia. Ông đang chắn đường của tia sáng mặt trời buổi sáng. Ông có thể làm thêm cái gì nữa được?”
Sikander lúng túng, ngượng nghịu. Dầu vậy ông ta nghĩ ông ta phải làm cái gì đó cho ông này. Ông ta nói, “Ông không biết ta là ai. Ta là đại đế Sikander. Hỏi xin cái gì đó đi – bất kì cái gì.”
Diogenes nói, “Ông tốt thế khi bước sang bên khỏi chắn đường tia sáng. Cái gì có thể lớn hơn sự kiện rằng bây giờ không có ai ở giữa mặt trời và ta?”
Diogenes đã là người tin vào nhu cầu và không tin vào những thứ không cần thiết. Nhu cầu của ông ấy là ở chỗ Sikander nên bước sang bên. Ông ấy đã sống như chim. Ông ấy đã sống trong tự nhiên. Đơn giản chất phác.
Diogenes hỏi Sikander, “Ông muốn cái gì?”
Sikander nói, “Ta muốn chinh phục thế giới.”
Diogenes nói, “Thế rồi ông sẽ làm gì?”
Sikander nói, “Thế rồi ta sẽ nghỉ ngơi.”
Diogenes cười to. Sikander đâm ra phân vân. Ông ta hỏi ông ấy cái gì mà buồn cười thế. Diogenes nói, “Ta cũng đang nghỉ ngơi đây! Chinh phục thế giới để nghỉ ngơi sao? Điều này ta không hiểu. Nếu nghỉ ngơi là mục đích, ta đã nghỉ ngơi rồi. Ông lầm rồi, Sikander. Thảnh thơi chẳng liên quan gì tới chinh phục thế giới. Ông không biết qui tắc toán học. Tại sao một người phải bắt đầu chinh phục thế giới khi mọi điều người đó muốn làm là nghỉ ngơi? Nếu điều cần thiết phải làm như vậy, ta sẽ không nghỉ ngơi. Và ta bảo ông, ông sẽ không bao giờ có khả năng nghỉ ngơi. Ông đang lừa bản thân ông rằng ông sẽ nghỉ ngơi. Ông sẽ chết trong chiến đấu.”
Và Sikander đã chết theo cách đó.
Tất cả chúng ta đều nghĩ theo cùng cách này. Chúng ta nghĩ rằng nếu những điều kiện như vậy và như vậy được đáp ứng chúng ta sẽ về hưu, chúng ta sẽ nghỉ ngơi. Nhưng cho dù mọi điều kiện được đáp ứng, bạn thấy rằng công việc đã trở thành nỗi ám ảnh điên khùng. Kết quả là ở chỗ đến lúc giường của bạn được dọn xong, bạn sẽ mất khả năng ngủ. Đến lúc bạn đã có được thức ăn, cơn đói sẽ không còn đó. Để kiếm sống người hi sinh cơn đói của mình, và để kiếm giường anh ta hi sinh giấc ngủ của mình.
Có hai kiểu người khổ trên thế giới. Có một kiểu là người đói nhưng không có thức ăn và có kiểu thứ hai là người có thức ăn nhưng không có đói. Bernard Shaw đã nói, “Có hai giai cấp trên thế giới – người giầu và người nghèo.” Điều này là không đúng. Có hai giai cấp: người nghèo và người nghèo. Một số người có thức ăn nhưng không có đói; một số người có đói nhưng không có thức ăn.
Nhớ, người có thức ăn nhưng không có năng lực ăn nó là khổ hơn. Thức ăn là thứ bên ngoài; đói là bên trong. Thức ăn người ta có thể hỏi xin, thậm chí ăn cắp. Đói không thể được hỏi xin, mà cũng không thể bị đánh cắp. Cái gì đó đã chết bên trong người này trong khi người đó thu thập các nguồn để tận hưởng nó. Người đó đã hi sinh cái mà người được ngụ ý để tận hưởng.
Người thường phạm phải sai lầm này. Nếu người đi vào cõi vô làm, thụ động, chỉ những thứ thiết yếu sẽ còn lại. Việc làm, hoạt động sẽ không bị mất nhưng sẽ còn lại tỉ lệ với nhu cầu. Người đã biết trạng thái này về thụ động bên trong bản thân mình trở thành người bình thường. Người đó không còn khao khát là Napoleon hay Hitler, Mahavira hay Phật. Người đó không khao khát là bất kì ai ngoài bản thân mình. Điều người đó hiện hữu là đủ.
Khi Martin Luther chết ông ấy đã nói, “Tôi sắp đi gặp Thượng đế. Cả đời mình tôi đã phấn đấu để là Christ. Bây giờ điều đó xuất hiện cho tôi, Thượng đế sẽ không hỏi tôi tại sao tôi đã không trở thành Jesus Christ. Ngài sẽ hỏi tôi, ‘Tại sao ông đã không thể là Martin Luther?’ Ngài sẽ hỏi tôi tại sao tôi đã phí cuộc đời tôi để là cái mà tôi đã không thể là thay vì là người mà tôi có thể là.”
Thượng đế sẽ không truy vấn bất kì người nào về tại sao họ đã không trở thành một Phật, một Mahavira, một Christ. Ngài sẽ chỉ muốn biết tại sao bạn đã không thể là điều bạn có thể là. Nhưng đây là phiền phức; chúng ta cố là cái chúng ta không thể là và không dành ý nghĩ nào cho điều chúng ta có thể là. Do vậy chúng ta bỏ lỡ cuộc sống, chúng ta bỏ lỡ cơ hội mà cuộc sống cung cấp cho chúng ta. Thế thì chúng ta bị chất đầy với phức cảm thấp kém. Chúng ta bị chất đầy với chán nản, u sầu và buồn bã. Thế thì cuộc sống trở thành gánh nặng và không là điệu vũ của niềm vui.
Lão Tử nói: “Cuộc sống được chất đầy với điệu vũ – là cuộc sống tự nhiên.” Khi ông ấy nói “điệu vũ”, ông ấy không ngụ ý bạn phải trở thành vũ công như Nijinsky hay Udaya Shankar. Điều đủ là bạn có thể nhảy múa với niềm vui. Dù điệu vũ là bất kì cái gì, dù được biểu diễn kém thế nào, nó phải là đích thực; nó phải là của bạn. Bạn không cần là ca sĩ lớn như Tansen, nhưng giai điệu tới từ bạn phải là của bạn, và của riêng một mình bạn. Thế thì không thành vấn đề nếu không có nhịp điệu, không thơ ca. Chỉ có một đòi hỏi mà sự tồn tại làm ra: rằng nó phải nảy sinh từ tim bạn.
Phúc lạc của Thượng đế trút lên người mà là cái ngã riêng của người đó một cách đích thực và chân thực.
Lão Tử không quan tâm tới người phi thường. Trong các truyền thống tôn giáo khác, người phi thường được đánh giá rất cao. Lão Tử đánh giá cao người bình thường. “Hiện hữu dường như ông không hiện hữu. Tại sao bất kì người nào thậm chí phải biết tới ông?” ông ấy hỏi.
Lão Tử nói: “Ông là có nghĩa trong bản thân ông. Chủ định của ông là trong chính cái ngã của ông.” Cái mà bạn là vậy là đủ để chỉ ra rằng Thượng đế đã chấp nhận bạn. Cái mà bạn là vậy là đủ để chỉ ra rằng Thượng đế đứng đằng sau bạn, cũng nhiều phần như ngài đứng đằng sau Phật hay Lão Tử. Ngài đã cho bạn cùng số hơi thở như ngài đã cho họ, cùng số nhịp tim đập. Ngài không thiên vị ai. Mặt trời chiếu sáng lên bạn nhiều như nó chiếu lên họ. Gió thổi qua một cách tự do. Mọi sự tồn tại chấp nhận bạn như nó đã chấp nhận Phật hay Lão Tử.
Nhưng khi bạn không chấp nhận bản thân bạn, sự tồn tại có thể làm được gì?
Lão Tử nói: mọi việc nói về bình thường và không bình thường chỉ thuần là bi bô trẻ con. Mọi so sánh là vô nghĩa. Có các biến thiên trên thế giới, nhưng không có việc đủ tư cách. Hiểu điều này cho rõ.
Không cái gì là cao siêu và không cái gì là thấp kém. Có các biến thiên. Phật là khác với bạn. Nếu ông ấy đã nở bung như đoá hoa đó là vì không bao giờ có bất kì so sánh nào trong tâm trí ông ấy. Ông ấy đã không phấn đấu để ở trên bất kì ai hay ở dưới bất kì ai. Người khác đã không tồn tại trong cái nhìn của ông ấy. Ông ấy mở bản thân ông ấy cho toàn thế giới.
Phiền muộn của bạn là ở chỗ bạn so sánh bản thân bạn với Phật, Mahavira, Christ, và Krishna. Nỗ lực của bạn toàn hướng tới trở thành cái gì đó hay ai đó mà bạn không là vậy. Đây là bản thân địa ngục. Phấn đấu để là cái người ta là, là cõi trời. Ngày ý nghĩ về việc là cái gì đó khác bị phá huỷ và duy nhất ý nghĩ về hiện hữu như bạn vậy còn lại, ngày đó trở thành ngày của giải thoát.
Lão Tử thiên về người bình thường rất nhiều. Ông ấy thiên về người phi thuộc tính, người là không ai cả.
Từ “Con đường Đạo”, T.4, Ch.21 Tôn giáo là việc là cái ngã riêng của bạn
