“Của cải khó đặng, Khiến người gặp nhiều tai hoạ.” Hạnh kiểm là điều rất sâu sắc. Nó không ngụ ý rằng nếu một người không hút thuốc thì hạnh kiểm của người đó là tốt. Thường điều xảy ra là hành vi của người như vậy là tệ hơn vì việc không hút thuốc của người đó. Người đó sẽ tìm cái thay thế nào đó.
Bạn phải đã để ý rằng những người hút thuốc, hay ăn trầu, hay uống trà hay cà phê hay thậm chí một chút rượu, là những người rất có tính xã hội. Nhưng người không mê say bất kì cái gì trong những thói quen này là rất khó để đối xử như bạn bè. Họ rất không có tính xã hội, rất tự cao, rất ý thức tới sự kiện rằng họ không có những thiếu sót này. Họ nhìn những người khác dường như bản thân họ là cao hơn và người khác thì tụt xuống hàng sâu bọ chứ không là người. Nỗi đau này của bản ngã là điều rất nguy hiểm. Nó có tính độc. Thà một người hút thuốc một chút hay có những thói quen xấu khác vẫn còn tốt hơn bản ngã được thổi phồng này. Đó là lí do tại sao tôi không bao giờ phạm sai lầm gọi một người là tốt chừng nào người đó còn chưa tốt tới mức không bị nghiêng về cách nhìn phiến diện rằng người khác là tội lỗi. Trước khi người đó làm như vậy, không người nào là tốt, không thành vấn đề hành vi của người đó gương mẫu thế nào. Một người nên tốt tới mức người đó không thấy lỗi trong người khác. Làm mất sức mạnh kết án người khác là phẩm chất cao nhất.
Cái gọi là các sadhu và sannyasin của chúng ta không bao giờ có thể đương đầu được với phép thử này. Họ không ở tầm cỡ hạnh kiểm cao. Thực ra, không có khác biệt giữa hạnh kiểm của họ và hành vi của người thường. Chỉ có một khác biệt bên ngoài giữa hai người này. Cả hai đều bị buộc vào cùng thứ. Chẳng hạn, bạn có thể hút thuốc và người kia không hút thuốc, nhưng hành vi của cả hai bạn đều xoay quanh điếu thuốc lá. Nếu bạn cố tìm ra lòng mộ đạo của cái gọi là sadhu, bạn sẽ thấy rằng người đó không ăn những thứ nào đó, người đó không mặc những thứ nào đó, người đó không uống những thứ nào đó. Người đó dường như là một sadhu với bạn vì người đó đã từ bỏ mọi thứ bạn ham thích; khác biệt là rất rõ ràng. Nhưng các sadhu này thường xuyên hoá ra là nguy hiểm, vì họ chỉ là người như bạn. Giá mà sadhu hút thuốc, ông ta nữa chắc đã là người thường. Phiền toái và bất tiện mà người đó trải qua để kiêng hút thuốc, người đó gọi là sám hối. Làm sao việc không hút thuốc có thể được gọi là hành động sám hối? Sự thực, hút thuốc là việc sám hối lớn.
Bạn hút khói vào trong thân thể bạn và phà nó ra lần nữa. Người ăn xin cổ đại châm lửa và hít khói. Bây giờ bạn mang bật lửa và hít khói! Cả lửa và khói đều hiện diện. Điều này chẳng thua gì sám hối, vì bạn lấy chất độc vào. Nhưng người này, người kiêng hút thuốc có bàn tay giơ cao trên bạn. Người đó nhìn bạn với vẻ khinh thường, dường như nói, “Ông sẽ đi thẳng xuống địa ngục. Không có đền bù gì cho ông.”
Người ta không thể đặt tiêu chuẩn hạnh kiểm qua những điều cơ bản này. Ít nhất, những người như Lão Tử không đặt tiêu chuẩn hạnh kiểm của họ theo cách này. Tiêu chí của Lão Tử là khác toàn bộ. Nó là tuyệt vời.
Lão Tử nói: “Của cải khó đặng, Khiến người gặp nhiều tai hoạ.” Điều này ngụ ý: những người không chạy theo các đối thể bên ngoài đều đạt tới thái độ cao này. Cho nên một người có thái độ cao là người được thoả mãn bên trong bản thân mình tới mức không cái gì bên ngoài hấp dẫn được người đó. Việc thoả mãn bên trong này, việc tự mãn nguyện này, là cái tên khác cho cách cư xử tốt. Cho nên được mãn nguyện là người ở bên trong bản thân mình mà không cái gì bên ngoài khuấy động được người đó vào hành động. Không cái gì có nhiều ý nghĩa thế để làm cho người đó đi theo nó. Người đó được cân bằng thế, được cố định thế bên trong bản thân mình. Lão Tử nói, “Người như vậy có tính cách, người như vậy có đức hạnh, người đó có tầm cỡ đạo đức cao nhất.” Thực sự nếu một người được thoả mãn bên trong bản thân mình tới mức không cái gì thiếu bên trong người đó, thế thì người như vậy có atman. Người đó có ý chí toàn vẹn, có nhân cách, cách thức riêng của người đó, có âm thanh riêng của người đó. Cuộc sống của người đó giống như ngọn lửa không bị ảnh hưởng bởi cơn gió mạnh. Ngọn lửa nhân cách của chúng ta run rẩy ngay cả khi không có gió. Thực ra, chúng ta ốm dễ dàng nếu không có gió nhẹ, vì chúng ta xấu hổ thừa nhận rằng chúng ta run chẳng vì lí do gì. Chúng ta mời phiền phức, để cho có cái cớ để run.
Nếu một người bị nhốt trong phòng, bạn sẽ ngạc nhiên thấy rằng người đó thoả mãn trong cơn giận. Nếu bạn bị nhốt trong chỗ ẩn dật trong ba tháng, bạn sẽ đi tới biết rằng giận không yêu cầu bất kì sự giúp đỡ bên ngoài nào để biểu lộ bản thân nó. Mọi kiếp sống của mình chúng ta đã tin rằng giận được đem tới bởi người khác. Điều này giống như ngọn lửa tạo ra cớ rằng chính gió làm cho nó lay động. Tại chỗ ẩn cư, bạn sẽ thấy rằng đột nhiên giận xảy ra cho bạn; đột nhiên bạn cảm thấy nảy sinh dục. Người khác là vắng mặt toàn bộ. Bây giờ bạn không thể nói rằng thế này thế nọ là nguyên nhân của giận của bạn hay rằng việc nhìn thấy người đàn bà đẹp làm nảy sinh ham muốn dục của bạn. Không, những điều này đã ở bên trong bạn, và bạn đã chỉ chờ đợi cái cớ. Có khả năng lớn hơn của việc gợi lên hình ảnh người đàn bà đẹp khi bạn ở chỗ ẩn dật. Điều này đến lượt nó làm lẩy cò các giác quan của bạn. Do vậy, bạn tạo ra cơn gió riêng của bạn quanh ngọn lửa của bạn.
Các nhà tâm lí học nói rằng nếu một người bị tước đi mọi kinh nghiệm trong một thời kì ba tháng, người đó có thể tạo ra mọi kinh nghiệm này bên trong bản thân người đó. Người đó sẽ bắt đầu nói với những người mà không có đó. Người đó sẽ nói nhân danh họ cũng như riêng bản thân mình. Chúng ta không thể ngồi yên tĩnh trong nhà mình trong một thời gian lâu. Chúng ta bao giờ cũng đợi ai đó để nói.
Trạng thái của tâm trí chúng ta, trạng thái của tính cách chúng ta, là rất không ổn định. Thăng giáng ở trong chính bản tính của chúng ta. Lão Tử nói chính việc run này, sự không vững chãi này, là nguyên nhân của hạnh kiểm sa sút. Là vững chãi, cố định, là có tính cách.
Lão Tử ngụ ý gì bởi vững chãi? Ông ấy có nói, “Không ăn cái này, không uống cái này, không mặc cái này không?” Không. Ông ấy ngụ ý không thức ăn hay đồ uống phải tới mức gây rối cho ngọn lửa; không quần áo nào phải tới mức gây ra run rẩy bên trong. Liệu điều đó có nghĩa là bạn phải tránh xa nhóm những người khác không, nếu bạn muốn ngọn lửa của bạn không bị ảnh hưởng? Không, không tránh xa nhóm người, nhưng không để sự hiện diện của bất kì ai gây ra rung rinh trong ngọn lửa của bạn. Là vững chãi nhiều tới mức khi nhóm người ra đi, bạn ý thức về không có bất kì rung rinh nào trong ngọn lửa. Là vững chãi không ngụ ý bạn chạy trốn. Thay vì thế, nó ngụ ý để mọi cơn bão cứ điên cuồng thổi bên ngoài nhưng ngọn lửa ý thức phải vững chãi trở nên bất động và kiên định.
Điều này xảy ra. Nếu chúng ta đi theo lời khuyên của Lão Tử, nếu chúng ta cho phép các giác quan của chúng ta hoàn toàn thảnh thơi, nếu chúng ta giữ chúng tươi tắn, nếu chúng ta đánh thức các giác quan bên trong của chúng ta, nếu chúng ta không thiên về cất giữ các vật vô dụng, nếu chúng ta không bị ảnh hưởng bởi mọi người quanh chúng ta, thế thì dần dần chúng ta phát triển tính cách làm ổn định ý thức bên trong. Đây là tính ổn định của tính cách.
Việc lắng xuống này của ý thức là điều khác toàn bộ. Chính việc xảy ra lớn là khi ý thức của người ta được lắng đọng. Người đó không bao giờ nhìn vào bạn một cách chỉ trích. Người đó không bao giờ quan sát bạn ăn gì và bạn mặc gì, để tìm ra lỗi của bạn. Người đó chỉ nhìn một lỗi trong bạn: rằng bạn run rẩy trong hai mươi bốn giờ một ngày. Không có khác biệt gì trong việc cái gì làm bạn run; mọi thứ luôn thay đổi. Nhưng việc run này phải dừng lại; nó phải tan biến hoàn toàn. Đây là lí do tại sao thánh nhân không hài lòng với những khao khát không thể thoả mãn được của các giác quan hướng ra ngoài của ông ấy.
Những lời này là đáng lưu ý. Ham muốn của mắt hướng ra ngoài là tới mức chúng không bao giờ được thoả mãn. Theo bản chất chúng là không thể thoả mãn được. Không có cách nào làm hài lòng chúng. Không phải là nỗ lực của chúng ta bị thiếu. Say mê của chúng ta bị thiếu.
Những ham muốn này là không thể thoả mãn được bởi chính bản tính của chúng. Điều đó cũng giống như ảo cảnh. Một lữ khách khát chú ý tới chiếc hồ trong sa mạc. Anh ta chạy với mọi sức mạnh của mình, chỉ để thấy rằng đó là ảo tưởng. Nó dường như ở xa hơn phía trước. Không có gì thiếu trong cơn khát của người này, cũng không có gì thiếu trong nỗ lực của anh ta để đạt tới, nhưng hồ chỉ không có đó. Nó đã là ảo tưởng quang học. Vì cái mà anh ta đã làm việc vất vả đã không tồn tại, cơn khát của anh ta không thể được thoả mãn. Do đó nó là không thể được thoả. Anh ta sẽ không bao giờ đạt tới mục đích của mình. Anh ta sẽ cứ chạy mãi. Anh ta sẽ cứ đuổi theo hi vọng rằng nếu anh ta chạy xa thêm một chút nữa anh ta sẽ đạt tới mục đích của mình.
Mọi điều chúng ta tìm kiếm để đạt tới trong cuộc sống chỉ là không thể nào hoàn thành được.
Chuyện kể rằng khi Nasruddin lấy vợ lần đầu tiên, anh ta đã lấy cô gái đẹp nhất thành phố. Nhưng hai năm sau, anh ta đã đi tìm vợ khác. Bạn anh ta hỏi, “Anh đã lấy cô gái đẹp nhất trong thành phố của chúng ta. Cái gì làm cho anh đi tìm vợ khác?”
Mulla đáp, “Tôi muốn lấy đàn bà xấu. Tôi đã trải nghiệm đàn bà đẹp và thấy chẳng có gì ngoài khổ. Bây giờ để tôi xem liệu đàn bà xấu có thể làm cho tôi hạnh phúc không.”
Bạn anh ta cười anh ta. “Nếu đàn bà đẹp đã không thể làm anh hạnh phúc, làm sao đàn bà xấu làm được?” họ nói.
Nasruddin đáp, “Có lẽ duyên của cái đối lập có thể làm hài lòng.”
Thế là anh ta tìm đàn bà xấu và cưới cô ấy. Hai năm sau, anh ta lại cưới lần nữa. “Bây giờ thì sao?” bạn anh ta hỏi. “Anh đã trải nghiệm đàn bà đẹp và đàn bà xấu. Giờ anh muốn loại đàn bà nào?”
Nasruddin nói, “Các anh cứ đợi và xem khi tôi tới với chiếc kiệu.”
Một đợt sóng háo hức chạy qua làng. Người này đã đầy các thứ hoang dã và không ai có thể biết anh ta sẽ làm gì tiếp sau.
Vào ngày đẹp trời Nasruddin trở về làng trong một đám rước lớn, đầy đủ với ban nhạc và một chiếc kiệu. Mọi người kính nể thấy anh ta ngồi dạng chân trên ngựa, được trang điểm theo quần áo chú rể. Họ nóng lòng chờ đợi để xem chọn lựa mới nhất của Nasruddin. Khi chiếc kiệu được mở ra, nó là rỗng không! Nasruddin nói, “Tôi đã cưới chiếc kiệu rỗng. Mọi lần tôi mang nó về mà có người, tôi đã không hạnh phúc.”
Chuyện kể rằng Nasruddin đã viết trong tự truyện của mình rằng điều anh ta đã không thể đạt tới được bởi hai lần hôn nhân đầu, thì anh ta đã đạt được bởi lần thứ ba: an bình, vui vẻ và thanh bình! Điều này là có thể. Chiếc kiệu rỗng là dấu hiệu rằng ảo tưởng đã tan vỡ.
Chúng ta thường đổi đối tượng: từ cái thứ nhất sang cái thứ hai và thứ ba và vân vân, nhưng việc săn đuổi của chúng ta không bớt đi. Và việc săn đuổi này là không thể nào được thoả mãn. Nó không bao giờ có thể được thoả mãn vì bản chất của ham muốn là không thể được thoả mãn. Do đó, hiền nhân tìm kiếm thoả mãn khao khát mãnh liệt tồn tại trong trung tâm bên trong nhất của bản thể ông ấy. Ông ấy lo âu để thoả mãn khao khát mãnh liệt này.
Lão Tử nói: “Đem ý thức của ông từ đầu xuống tim.” Ngay khi nó tiến tới tim, biến đổi của ham muốn xảy ra. Ông ấy nói: “Đem nó xuống thêm nữa, hướng tới rốn.” Thế thì, ham muốn trở nên tắt ngấm và khao khát mới được trải nghiệm. Khao khát mãnh liệt này có tên là khao khát về hiểu biết tâm linh. Ngay khi ý thức lại gần rốn, khao khát này bắt đầu.
Thế thì câu hỏi này không nảy sinh rằng tôi phải là cái gì đó hay đạt tới cái gì đó. Thế thì câu hỏi là: tôi phải biết bản thân tôi như tôi vậy. Đây là cơn đói mới hoàn toàn, trong đó tôi muốn cái ngã thực của tôi biểu lộ trước tôi. Tôi không muốn là bất kì cái gì hay đạt tới bất kì cái gì. Tôi hăng hái biết bản thân tôi như tôi thực sự là vậy và như tôi bao giờ cũng là vậy. Tấm màn phải vén lên và tôi phải thấy và biết bản thể thực của tôi.
Đây là khao khát của trung tâm rốn. Ngay khi một người mang ý thức của mình xuống tới mức của rốn mình, một câu hỏi mới toàn bộ đương đầu với người đó: “Tôi là ai?” Mọi hiểu biết tâm linh đều là câu trả lời cho câu hỏi này. Mọi yoga, mọi hệ thống tu luyện là câu trả lời cho khao khát mãnh liệt này, khao khát thiết tha này. Chúng là các phương pháp và quá trình để tìm ra câu trả lời cho nó.
Chúng ta nhận biết về mọi khao khát khác bên trong chúng ta: khao khát về giầu có, về tôn vinh, về địa vị, nhưng chúng ta hoàn toàn dốt về khao khát để biết tôi là ai, để biết tôi là gì! Đây là khao khát mãnh liệt được gắn sâu bên trong rốn. Khi khao khát mãnh liệt này được đánh thức bên trong một người, việc tìm kiếm bắt đầu trong đời người đó. Không thể có việc tìm kiếm mà không có khao khát, không có khao khát mãnh liệt. Chúng ta khởi hành để chỉ tìm cái mà chúng ta ham muốn.
Lão Tử nói: “Do đó, thánh nhân không hài lòng với khao khát mầu sắc hay mùi vị hay âm thanh hay cái chạm. Ông ấy không đáp ứng cho khao khát của giác quan. Thay vì thế, ông ấy chuyển ý thức của mình từ khao khát của giác quan hướng nó tới rốn, nơi khao khát thực tại được ghi vào: khao khát biết bản thân người ta, là bản thân người ta, đạt tới bản thân người ta.
“Bởi vậy Thánh nhân, vì bụng mà không vì mắt. Nên bỏ cái này mà lấy cái kia.” Thánh nhân không hô hào chúng ta bỏ tất cả những khao khát. Ông ấy nói rằng có khao khát mà không bao giờ được thoả mãn, dù bạn cố gắng thế nào. Đây là những khao khát bên ngoài của chúng ta. Cố hiểu điều này. Mọi khao khát của các giác quan của chúng ta đều là ngay lập tức. Bạn cho dạ dầy thức ăn và trong hai mươi bốn giờ bạn sẽ phải nạp lại nó vì thức ăn sẽ được chi dùng đến lúc đó. Điều đó cũng giống như bạn đổ đầy xăng vào xe của bạn. Việc đó cho bạn đi một số dặm đường nào đó và nó bị đốt hết trong quá trình này. Xe sẽ không làm việc nếu bạn không đổ xăng tiếp vào. Nếu bạn muốn dùng xe, không có cách khác ngoại trừ việc đổ xăng vào xe. Cũng vậy, bạn phải cho thân thể thức ăn nếu bạn muốn nó làm việc. Thân thể có yêu cầu của nó cần được đáp ứng trong suốt cả ngày. Thân thể liên tục đòi nhiên liệu vì thân thể là cái máy phải được trút đầy vào mọi ngày. Nhưng bằng việc trút đầy vào thân thể, bạn không thể trải nghiệm tính đầy đó mà không bao giờ được kết thúc.
Tuy nhiên không có lí do cho lo lắng. Điều này là như nó phải vậy, và không có lí do cho lo âu. Dầu vậy một số người ngu trở thành kẻ thù của thân thể. “Hữu dụng gì mà đi thoả mãn cho nhu cầu của thân thể?” họ cãi, “vì nhu cầu của thân thể không bao giờ kết thúc.” Cho nên họ cho thân thể một chút ít như họ có thể cho nếu họ muốn duy trì nó. Họ cho thân thể thức ăn tối thiểu, nước và nghỉ ngơi tối thiểu. Họ đơn thuần ham thích vào điều ngu xuẩn. Thực tại, họ cũng ham muốn chất đầy ham muốn của giác quan một lần và mãi mãi và được hoàn thành với nó. Điều này không thể là vậy, và do đó có đau khổ.
Điên rồ của bạn là ở chỗ bạn đang bị ấn tượng rằng bằng việc thoả mãn cho ham muốn của bạn mọi ngày, một ngày nào đó bạn sẽ đạt tới điểm thoả mãn. Bạn và người phủ nhận thân thể đang phạm phải cùng sự điên rồ, nhưng từ các hướng khác nhau. Bạn tin vào việc thoả mãn thân thể với hi vọng đạt tới việc thoả mãn tối cao, trong khi người kia phủ nhận thân thể để đạt tới cùng đích. Cả người kia và bạn hoàn toàn vô nhận biết về khao khát tâm linh mà chỉ có thể được thoả mãn theo cách tâm linh.
Nhớ, khao khát nhỏ mọn được giải khát tạm thời. Cơn đói trong dạ dầy bạn không phải là khao khát mãnh liệt tối thượng. Khát của bạn là gì? Uống nửa cốc nước và nó được thoả mãn. Nhưng cơn khát có thể được làm nguôi đi bởi chừng này nước được bao lâu? Rất nhanh, bạn lại khát. Nếu cơn khát là nhỏ, kết quả là nhỏ. Chúng ta không có hiểu biết về khao khát mãnh liệt tối thượng.
Chỉ có một khao khát mãnh liệt tối cao: biết sự tồn tại, là một với nó, thấy nó mở ra trước chúng ta. Gọi nó là chân lí hay Thượng đế, cho nó bất kì cái tên nào bạn thích.
“Chuyển ý thức của ông khỏi các giác quan,” Lão Tử nói. Đem nó xuống rốn, đem nó xuống từ cái đầu. Ngày nó đạt tới rốn, sẽ là ngày của khải lộ. Tại đó sẽ có khao khát mới. Chính khao khát này là lời cầu nguyện của bạn, chính khao khát này là thiền. Việc tìm cái nảy sinh từ khao khát mãnh liệt này, là tôn giáo. Khi một sadhaka đạt tới chiếc hồ làm thoả mãn cho khao khát này, hồ đó là Paramatman.
Từ “Con đường Đạo”, T.3, Ch.6 Đói của giác quan không liên quan tới đói của linh hồn
