Qui tắc cao nhất có thể được dùng cho chức năng thấp nhất. Việc xảy ra huyền nhất của cuộc sống đôi khi có thể là bình phong để che giấu những hành động thấp nhất. Đó là điều câu ngạn ngữ này bạn đã nhắc tới. Vì nó được kết nối với Lão Tử, chính là đúng lúc chúng ta xem xét nó bây giờ.
Lão Tử sẽ nói, “Bất kì cái gì xảy ra đều là điều đúng để xảy ra.” Điều này không là lời an ủi theo bất kì cách nào. Thay vì thế, đây là quan điểm của Lão Tử. Ông ấy nói, “Làm sao có chuyện cái sai đã bao giờ xảy ra? Bất kì cái gì xảy ra đều không thể không là đúng.” Phát biểu này không liên quan tới bản thân việc xảy ra nhưng, thay vì thế, liên quan tới nhân chứng của việc xảy ra. Khi Lão Tử nói, “Bất kì cái gì xảy ra đều là điều phải xảy ra”, ông ấy ngụ ý rằng bây giờ không có gì trên thế giới là ác đối với ông ấy. Phát biểu này nói về nhân chứng bên trong bản thân Lão Tử.
Lão Tử nói, “Bây giờ không có ác trên thế giới với ta. Ta đứng nơi cái ác không thể chạm tới. Bây giờ, mọi thứ là tốt.” Bây giờ mọi thứ là tốt vì Lão Tử đã đạt tới phúc lạc đó, cái mà không thể bị phá huỷ. Với chúng ta mọi thứ là không đúng. Với chúng ta, cái cho hạnh phúc là tốt, và cái đem lại buồn và đau, là không tốt. Chừng nào bạn khổ, mọi thứ không thể tốt.
Đứa trẻ được sinh ra cho bạn. Đó là đứa trẻ đáng yêu. Nếu đứa trẻ này chết, làm sao bạn có thể nói đó là điều tốt xảy ra? Bạn yêu ai đó; nhưng bạn không chiếm được anh ta. Làm sao bạn có thể nói đó là điều tốt xảy ra? Suốt cả đời dài bạn làm cái gì đó bạn coi là tốt và nó biến thành xấu. Làm sao bạn có thể nói đây là điều như nó phải là vậy? Bạn không thể nói được, vì hạnh phúc của bạn hướng theo nguyên nhân. Do đó mọi nguyên nhân đóng góp cho hạnh phúc của bạn được coi là đúng và mọi nguyên nhân không đóng góp cho hạnh phúc của bạn được coi là sai. Chừng nào hạnh phúc và bất hạnh còn là hai thứ khác nhau với bạn, một số thứ sẽ là đúng và một số thứ sẽ là sai. Làm sao bạn có thể nói ốm là tốt hay chết là tốt? Chừng nào còn có ham muốn và khao khát về sống, chết nhất định là ác. Và chừng nào bạn còn thèm muốn khoẻ, ốm nhất định là kẻ thù của bạn. Khi chúng ta tuyên bố một thứ là tốt hay xấu, chúng ta chỉ tiết lộ mong đợi riêng của chúng ta.
Khi một người nói, “Mọi thứ là tốt,” người đó đơn thuần thốt ra lời an ủi. Sẽ không có vui trong tuyên bố của người đó: chỉ có tiếng vọng của vỡ mộng và buồn qua lời người đó. Không có tuyên bố chiến thắng, nhưng có việc chấp nhận thất bại. Người đó không thể làm được gì, cho nên người đó tự an ủi bản thân mình rằng mọi thứ là như chúng phải vậy. Mãn nguyện trở thành việc giúp đỡ cho người thất bại. Nhưng đây là mãn nguyện giả.
Mãn nguyện thực được trải nghiệm bởi những người đã chinh phục cuộc sống. Họ là người chinh phục theo nghĩa rằng bây giờ không có cách nào đánh bại họ, bây giờ thất bại không còn là thất bại với họ. Lão Tử đã nói, “Ông không thể đánh bại ta vì ta giữ quan điểm thất bại từ lúc bắt đầu. Ông không thể chiếm chỗ ta vì nơi ta ngồi là chỗ cuối cùng. Không có cách nào đi xa thêm xuống dưới. Ông không thể cho ta buồn vì ta đã thủ tiêu chính mong đợi về sướng.” Người là người chinh phục theo cách này thấy mãn nguyện chiếu sáng cuộc sống người đó từ mọi phía.
Phát biểu này không dành cho người bị thất bại như chúng ta. Chúng ta bị đánh từ mọi phía vì chúng ta không bao giờ có được cái chúng ta muốn. Mọi hi vọng và khát vọng của chúng ta tan thành mây khói trước chính mắt chúng ta. Chúng ta là người mất đi mất lại. Trong trạng thái này chúng ta dùng tác dụng của mãn nguyện và nói, “Mọi sự là như chúng phải vậy.” Nhưng mãn nguyện như vậy là giả, nó được bày vẽ ra. Thế thì chuyện ngụ ngôn của Aesop áp dụng cho chúng ta.
Tất cả chúng ta đều biết chuyện ngụ ngôn này. Cáo cố với lên chùm nho nhưng nó không thể nhảy được đủ cao. Bản ngã của nó không thể chấp nhận được sự kiện rằng nó không thể nhảy đủ cao được, cho nên nó xoay mình lại và nói rằng nho còn chua và không đáng cố lấy.
Nhưng chuyện ngụ ngôn này là không đầy đủ. Trước khi Aesop được tái sinh lần nữa và hoàn thành chuyện này, để tôi hoàn thành nó cho bạn. Khi cáo đọc chuyện cổ của Aesop, nó mau lẹ tham gia phòng tập thể dục để cải thiện việc nhảy. Nó uống vitamin và các thuốc bổ để cải thiện sức mạnh của nó. Thế rồi một lần nữa nó đi tới vườn nho. Trong một cú nhảy nó với được nho. Nhưng khi nó mang nho xuống và nếm chúng, chúng thực sự là chua. Nhưng nó định làm gì bây giờ? Nó quay lại và kể cho mọi người rằng nho thực ngọt!
Bản ngã sẽ chất đầy bản thân nó bằng bất kì phương tiện nào. Nếu nó không thể với được nho, chúng là chua; nếu nó có thể với được nho và chúng hoá ra là chua, nó sẽ vẫn nói nho là ngọt! Một điều chúng ta phải nhớ trong tâm trí. Chúng ta phải quan sát xem liệu các phát biểu của chúng ta có tới từ thất bại của chúng ta không, vì những phát biểu như vậy không có giá trị.
Lão Tử không dạy chúng ta đeo mặt nạ mãn nguyện. Ông ấy nói rằng mối quan hệ của mãn nguyện với cuộc sống là mối quan hệ của hài hoà, của thân thiết, và không của bất hoà, hay thù địch và thất bại. Lão Tử nói rằng bất kì cái gì xảy ra đều là việc xảy ra bao la và rất nhiều và đa dạng các nguyên nhân cho việc xảy ra của nó. Cho nên việc mở rộng của nó là bao la và hiện hữu của nó là huyền tới mức sẽ là trẻ con mà đi quyết định liệu nó là đúng hay sai. Bạn không thể là người phán xét.
Vũ trụ là việc xảy ra khổng lồ. Bất kì cái gì xảy ra trong nó chỉ là mảnh mẩu của nó. Phán xét vũ trụ bằng chỉ một việc xảy ra thì cũng hệt như một người cầm một trang từ cuốn tiểu thuyết và đọc nó, quyết định liệu cuốn sách đó là đạo đức hay vô đạo đức, tốt hay xấu. Chúng ta sẽ gọi một người phán xét một cuốn sách từ một trang đó là ngu. Nhưng đây là điều chúng ta làm với thế giới. Mọi ngày chúng ta đều cho ý kiến về thế giới, nhưng không có cách nào biết được toàn thể câu chuyện.
Nếu Hitler mà chết khi ông ta còn là đứa trẻ, mẹ ông ta chắc đã thương tiếc với cái chết của đứa con của mình vì cho tới lúc đó, ông ta đã chỉ là một mảnh của điều ông ta biến thành hiện hữu về sau. Nhưng giá mà mẹ ông ta còn sống để chứng kiến điều ông ta đã làm, bà ấy chắc đã ước ao ông ta chết khi được sinh ra. Vậy mà điều này cũng chỉ là một mảnh của cái toàn thể vì tác động trở lại của điều Hitler đã làm vẫn còn được cảm thấy. Hitler chết rồi, nhưng hành động của ông ta vẫn còn sống. Có thể sẽ không có chiến tranh thế giới thêm nữa chỉ bởi vì sự tàn bạo của Hitler. Thế thì làm sao chúng ta quyết định được liệu sự tồn tại của Hitler là tốt cho thế giới hay là xấu?
Có thể rằng sẽ không có chiến tranh thế giới tương lai vì Hitler. Thế thì Hitler chắc đã làm điều mà ngay cả Phật và Mahavira đã không thể làm được. Sự tàn bạo điên cuồng của ông ta đã đạt tới đỉnh cao tới mức bây giờ, nếu người vẫn còn đam mê với chiến tranh chúng ta sẽ phải nói rằng người đã mất ý thức về nhân loại và trở thành con thú. Điều hoàn toàn có khả năng là có thể không có chiến tranh thế giới thêm nữa trong tương lai. Thế thì công trạng sẽ thuộc toàn bộ vào Hitler. Thế thì làm sao chúng ta có thể nói liệu sự tồn tại của Hitler là tốt cho thế giới hay là xấu?
Chúng ta làm các quyết định từ các mảnh mẩu trong khi sự sống là luồng chảy không phân chia – vĩnh hằng, vô hạn. Nó không có bắt đầu và không có kết thúc. Cho nên một mình Thượng đế có thể là người phán xét. Và duy nhất vào ngày mà sự sáng tạo đi tới kết thúc, chúng ta có thể quyết định cái gì là đúng và cái gì là sai.
Khi Lão Tử nói, “Mọi thứ là đúng,” ông ấy ngụ ý rằng chúng ta không phải là người quyết định. Ông ấy đang diễn đạt tính một của ông ấy với vũ trụ bao la. Ý chí của ông ấy là một với ý chí của vũ trụ. Ông ấy không có ý chí tách rời của riêng ông ấy.
Jesus bị đặt lên cây chữ thập. Trong khoảnh khắc cuối cùng, hoài nghi chiếm giữ ông ấy. Khi đinh được đóng vào tay ông ấy, một tiếng thở dài thoát ra từ mồm và ông ấy nói, “Ôi Thượng đế, ngài đang làm cho con trải qua cái gì vậy?” Sâu bên trong, và không được biết với ông ấy, đã có hạt mầm mong đợi rằng Thượng đế chắc sẽ không cho phép ông ấy bị đóng đinh. Ý nghĩ rằng cây chữ thập là thứ xấu, phải đã ở trong tâm trí ông ấy. Ý nghĩ rằng điều đó cũng có thể là tốt phải đã tuột khỏi tâm trí ông ấy. Do đó, phàn nàn đã nảy sinh từ môi ông ấy. Nhưng điều này ngụ ý ông ấy hoài nghi Thượng đế và đã thiếu việc buông xuôi đầy đủ. Cây chữ thập trở thành thứ xấu và điều đã xảy ra đã là không đúng.
Nhưng ngay khi ông ấy nói thì ông ấy đã nhận ra sai của mình. Ông ấy đã coi bản thân mình là khôn hơn Thượng đế và đã nghi ngờ ý chí của Ngài. Chút thở dài này đã làm ra người vô thần của Jesus và đã phá huỷ niềm tin của ông ấy vào Thượng đế. Mắt ông ấy đầy nước mắt khi ông ấy cầu xin tha thứ từ Cha mình. “Xin tha thứ cho con, hỡi Trời, tha thứ cho con!” ông ấy kêu lên. “Ý chí của ngài là ý chí của riêng con. Ý chí của Ngài sẽ được thực hiện!”
Khi Lão Tử nói, “Mọi thứ là như nó phải vậy,” ông ấy ngụ ý rằng phát biểu của chúng ta chống lại luật vĩnh hằng là ngu xuẩn. Luật vĩnh hằng là bao la thế. Nó nhất định là vậy; mọi thứ được sinh ra từ nó. Nếu tôi chết ngày mai, tôi sẽ nói nó là xấu. Nhưng cái cho tôi sinh thì cũng cho tôi chết nữa. Luật vĩnh hằng đã làm ra việc đi vào thế giới của tôi cũng có thể gọi tôi quay lại. Nếu tôi hạnh phúc được cho vào trong thế giới, tôi cũng nên hạnh phúc để quay lại nữa. Nếu cuộc sống mà nó cho tôi đã là tốt, chết mà nó cho tôi không thể tránh được là tốt. Mọi thứ lấy việc sinh từ một nguồn. Hoa và gai nảy sinh từ cùng một nguồn. Nếu hoa là tốt, làm sao gai có thể là xấu?
Lão Tử nói, “Hoa là của Ngài, và gai là của Ngài. Do đó mọi thứ là tốt.” Phát biểu này nói với chúng ta về quan hệ hài hoà được phát triển giữa cái ngã của Lão Tử và cái vĩnh hằng. Nó không phải là an ủi, vì an ủi ngụ ý rằng các thứ là không đúng, chỉ chúng ta đang cố an ủi bản thân mình rằng chúng ta hiện hữu. Nhưng nếu có hiểu biết đúng về sự kiện này rằng mọi thứ là như chúng phải vậy, thế thì đó không phải là an ủi.
Hình thể thấp nhất của tôn giáo là an ủi; và hình thể cao nhất của tôn giáo là nhạc: nhạc giữa cá nhân và vũ trụ. Cuộc vật lộn giữa cá nhân và vũ trụ – thất bại của cá nhân và an ủi mà người tìm cho bản thân mình trong thất bại này – là hình thể thấp nhất của tôn giáo. Điều đó phụ thuộc toàn bộ vào cá nhân liệu người đó muốn tạo ra nhạc cùng luật vĩnh hằng hay mê mải trong an ủi; liệu người đó ưa thích che đậy vết thương thất bại của mình bằng băng gạc hay người đó ưa thích khuyến khích khả năng tạo ra nhạc vĩnh hằng. Điều đó phụ thuộc toàn bộ vào cá nhân, toàn bộ vào bạn.
Phần lớn mọi người sống theo an ủi, do đó người tìm kiếm tôn giáo khi người đó bất hạnh vì chính trong bất hạnh mà chúng ta tìm kiếm an ủi. Chân của người bất hạnh đi tới đền. Cho nên Marx là đúng khi ông ấy nói, “Tôn giáo là tiếng thở dài của khổ và là thuốc phiện của quần chúng.” Đây là tôn giáo trong hình thể thấp nhất của nó. Nhưng đây là kiểu tôn giáo lớn nhất vì chín mươi chín trong một trăm người có tính tôn giáo theo cách này. Không có gì ngạc nhiên rằng Marx đã không gặp người thứ một trăm. Không dễ dàng tìm thấy người đó.
Nhưng cái gì sai trong điều này? Sau rốt, bác sĩ cũng cho bạn thuốc để làm cho bạn quên đi đau thể chất của bạn. Với đau, chúng ta có thể làm hai điều. Một là ở chỗ chúng ta cố loại bỏ đau. Đây là khả năng cao nhất của tôn giáo. Điều thứ hai là ở chỗ chúng ta cố quên nó. Đây là khả năng thấp nhất của tôn giáo. Khi người bất hạnh đi hướng tới tôn giáo, người đó tìm an ủi. Khi người hạnh phúc tiến tới tôn giáo, người đó tìm nhạc vĩnh hằng.
Do đó, tôi nói, quay sang tôn giáo khi bạn được tràn đầy hạnh phúc. Điều đó là rất khó, rất khó. Dễ quay sang Thượng đế trong buồn. Nhưng một xã hội nghèo, nghèo nàn, khổ thì không bao giờ có thể có tính tôn giáo. Với họ, tôn giáo là ma tuý. Chỉ xã hội thịnh vượng, hạnh phúc có thể trở thành có tính tôn giáo. Khi mọi tiện nghi và xa hoa không còn có vẻ có nghĩa, mọi quan niệm về tốt và xấu sụp đổ. Khi bản thân hạnh phúc không có nghĩa, thế thì cái gì là đúng và cái gì là sai?
Chừng nào bất hạnh vẫn còn dường như là sai, nhiều nhất chúng ta có thể tìm kiếm an ủi. Điều đó tuỳ thuộc hoàn toàn vào cá nhân liệu người đó có dùng ma tuý từ tôn giáo của mình qua tìm kiếm an ủi không. Nietzsche đã nói rằng phương Tây có hai chất gây say: rượu và Ki tô giáo. Và ông ấy là đúng.
Phần lớn mọi người dùng tôn giáo như rượu. Những người tìm thấy an ủi trong rượu không lo nghĩ về tôn giáo. Những người sợ uống rượu lại quay sang tôn giáo. Do đó, cái gọi là người tôn giáo chống lại rượu. Đó là ganh đua. Cái gọi là người đạo đức biết rằng nếu rượu là phổ biến hơn, tôn giáo của người đó sẽ không có tác dụng.
Người tôn giáo chính cống không thể phản đối rượu. Chính là ngược lại, để một người để quên đi bản thân mình trong rượu là tốt hơn trong tôn giáo vì tôn giáo là rất nguy hiểm. Người uống tôn giáo để quên là dùng sai tôn giáo. Người uống rượu để quên là dùng đúng rượu. Phẩm chất cao nhất của rượu là ở chỗ nó làm cho người ta quên, nhưng đây là phẩm chất thấp nhất trong tôn giáo. Cho nên người dùng tôn giáo để quên không chỉ dùng sai tôn giáo mà còn gây hại cho tôn giáo nữa. Tốt hơn cả người như vậy nên uống rượu. Ít nhất thế thì người đó không lừa dối bản thân mình. Nhưng phần lớn mọi người dùng tôn giáo để quên đi bản thân họ. Chính vì điều này mà thế giới không thể trở nên có tính tôn giáo.
Tính chấp nhận toàn bộ là thuyết hữu thần cao nhất. Không có cắn rứt trong chấp nhận toàn bộ. Không phải là vì cản trở nào đó, phiền phức nào đó mà chúng ta chấp nhận mọi thứ. Thay vì thế, bây giờ chúng ta đi tới việc hiểu là nếu sóng không chấp nhận đại dương, nó sẽ thấy bản thân nó trong phiền phức không cần thiết. Việc là sóng là ở trong việc là đại dương; chính sự tồn tại của đại dương sống trong các con sóng. Nếu sóng khẳng định ý chí của nó, nó sẽ bất hạnh; nhưng nếu nó từ bỏ hoàn toàn bản thân nó vào toàn thể đại dương, nó chẳng có gì phải lo nghĩ.
Lo nghĩ của chúng ta là ở chỗ, là sóng, chúng ta nghĩ bản thân chúng ta là đại dương. Là sóng, chúng ta đứng lên chống lại đại dương. Thế thì không chấp nhận nảy sinh và chúng ta trở thành người phán xét về cái gì là đúng và cái gì là sai. Lão Tử chỉ nói điều này: sóng có thể lấy quyết định gì? Sóng ở đâu? Nó không tách rời sự tồn tại; nó chỉ là một phần của đại dương. Nó được sinh ra từ đại dương và nó chết đi trong đại dương.
Chết nên được chấp nhận với thật nhiều ân huệ như sinh, vì cả hai đều là món quà của đại dương. Bất hạnh nên được chấp nhận cũng như hạnh phúc. Cả hai được sự tồn tại ban cho chúng ta. Theo cách này, việc chấp nhận toàn bộ là biến đổi tối cao. Không biến đổi nào lớn điều này, vì giọt nước của cá nhân bị mất đi và chỉ đại dương còn lại.
Từ “Con đường Đạo”, T.4, Ch.17, Ai là người cai trị giỏi nhất? – người giống Thượng đế
