Một người bạn đã hỏi: “Yoga là con đường nâng lên, nâng sinh lực lên, trong khi phương pháp của Lão Tử đích xác là cái đối lập: mang năng lượng xuống tới trung tâm rốn. Cho nên câu hỏi thường nảy sinh: con đường nào là phương pháp đúng?”
Những ý nghĩ như vậy nảy sinh bên trong tâm trí người ta vì thói quen của chúng ta chia mọi thứ thành hai yếu tố đối lập. Điều không bao giờ xuất hiện cho chúng ta là có kết nối giữa các cái đối lập. Chính về kết nối này mà Lão Tử nói tới. Bạn có thể nói: tính trái ngược của các cái đối lập chỉ là trên bề mặt.
Lão Tử nói; “Đưa sinh lực từ đầu xuống trung tâm rốn. Ngay khi nó đạt tới trung tâm rốn, nó trở thành một với sự tồn tại.” Yoga nói, “Nâng sinh lực từ trung tâm dục. Ngay khi nó đạt tới trung tâm rốn, nó trở thành một với sự tồn tại.” Yoga nói, “Nâng sinh lực từ trung tâm dục (từ muladhar) và đưa nó lên đầu (sahasrar). Khi nó đạt tới sahasrar, nó hội nhập với sự tồn tại bao la.”
Đây là hai điểm xa nhất. Có thể lấy cú nhảy từ một trong chúng. Tuy nhiên bạn không thể nhảy từ điểm giữa. Cho nên, có hai điểm từ đó bạn có thể cất cánh: một, từ đầu tới rốn hay; hai, từ trung tâm dục tới đầu.
Ở một điểm cả yoga và Lão Tử đồng ý: rằng sinh lực phải không vẫn còn trong trí tuệ. Nó chỉ phải dùng trí tuệ như phương tiện hoặc để đạt tới rốn hoặc để đạt tới sahasrar. Cũng vậy, cú nhảy được lấy từ cả hai điểm xa nhất, đều dẫn tới cùng đích đến.
Cho nên có ba điều. Điều thứ nhất là ở chỗ chúng ta nhìn sự trái ngược trong mọi vật vì chúng ta không thấy thuộc tính nền tảng theo cái dường như là mâu thuẫn. Nếu chúng ta muốn không còn là nước, chúng ta hoặc có thể đưa nhiệt độ xuống dưới 0 độ để cho nước biến thành đá; hoặc chúng ta có thể nâng nhiệt độ lên 100 độ để cho nước biến thành hơi. Trong cả hai trường hợp, nó sẽ không là nước. Trong cả hai trường hợp, chúng ta sẽ có khả năng mang tới thay đổi: nước sẽ không còn là nước nhưng sẽ là cái gì đó khác. Theo đích xác cùng cách này, dù sinh lực đi tới trung tâm đầu tiên hay cuối cùng, cú nhảy trở thành có thể.
Cũng có sự kiện khác mà chúng ta thấy khó hiểu: rằng năng lượng đi trong vòng tròn. Không lực nào trên trái đất đi theo bất kì cách nào ngoại trừ theo hướng tròn. Thực ra, chuyển động của năng lượng bao giờ cũng là tròn. Và, khi chúng ta đi trên vòng tròn, chúng ta thấy rằng điểm kết thúc là điểm bắt đầu. Thế thì một mình vòng tròn có thể là đầy đủ. Do đó dù chúng ta nhảy từ rốn hay từ sahasrar, chúng ta đạt tới cùng điểm. Vòng tròn bắt đầu từ rốn và được làm đầy đủ ở sahasrar. Khi một người nhảy từ chỗ này hay chỗ kia, người đó đi ra ngoài vòng tròn.
Chúng ta nghĩ rằng rốn và sahasrar là tách rời: một cái ở trong bụng, cái kia ở trong đầu. Nếu chúng ta vẽ một đường thẳng, rõ ràng có khoảng cách nào đó giữa hai điểm này. Nhưng chúng ta đang nói về thân tinh tế chứ không phải thân vật lí thô. Vòng tròn được tạo ra trong thân tinh tế. Ở đó, đầu và rốn là gần nhau.
Thân tinh tế là thân năng lượng. Nó không được làm từ vật chất mà từ năng lượng. Ở đây, cả hai điểm xa nhất này nằm gần lẫn nhau. Lão Tử nói, “Quay lại điểm xa nhất thứ nhất.” Yoga nói, “Đi tới điểm xa nhất cuối cùng.” Có hai loại người. Do đó cả hai phương pháp này đều hữu dụng.
Có một số người thấy rất khó quay lại điểm xa nhất thứ nhất, đặc biệt là những người có tâm trí nam tính. Lão Tử quan tâm tới tâm trí nữ tính. Đàn ông bao giờ cũng muốn đi tới đầu và không bao giờ quay lại. Nhưng điều này không có nghĩa là không có cách nào để đạt tới chân lí cho tâm trí nam. Có cách, nhưng Lão Tử không chủ trương cách này. Ông ấy đề xuất cách tiếp cận nữ tính. Ông ấy nói, “Quay lui các bước của ông, quay lại.” Khi ý tưởng là nhảy tại sao nhận phiền phức đi lên trước? Ngoài ra, chúng ta không yêu cầu nỗ lực để quay lại; trong khi nỗ lực lớn được cần để đi lên trước. Để đi lên trước chúng ta phải đưa năng lượng vào, trong khi mọi điều chúng ta phải làm để quay lại là dừng việc dùng năng lượng của chúng ta.
Những người chân thật và đơn giản với mọi hệ thống tu luyện, con đường của yoga dành cho họ. Điều đáng ngạc nhiên là việc gìn giữ truyền thống lớn về yoga đã được tạo ra bởi Ấn Độ. Rất nhiều phương pháp hệ thống tu luyện đã được tiến hoá, nhưng trong mọi điều này, không ý nghĩ nào đã được dành cho tâm trí nữ tính. Cho nên truyền thống này chỉ được tiến hoá một nửa.
Chính bởi vì việc thống trị của tâm trí nam mà mọi hoá thân của Thượng đế đã là nam. Mọi tirthankaras của người Jaina đã là nam: Phật, Krishna, Rama. Không có nhắc gì tới một hoá thân (hay tirthankara) nữ ở bất kì đâu. Thực ra, người ta tin (và niềm tin này sẽ trở nên được bắt rễ chắc chắc bên trong chúng ta nếu chúng ta kiên trì đi theo tâm trí nam tính) rằng việc nhận ra không thể được đạt tới trong thân thể nữ. Do đó đàn bà bị tin là phải được sinh ra lần nữa như đàn ông để cho moksha là có thể.
Tôi cảm thấy rằng tirthankara của người Jaina, Mallinath, là đàn bà: Mallibai. Nhưng người Jaina không thể tin được rằng đàn bà có thể đạt tới chứng ngộ, cho nên họ đã đổi tên bà ấy thành Mallinath. Một điểm tranh cãi nền tảng giữa các giáo phái Svetambara và Digambara của người Jaina là ở chỗ giáo phái đầu duy trì tên bà ấy là Mallibai trong khi giáo phái sau khẳng định đó là Mallinath. Đây là kiểu tranh cãi duy nhất, nơi giới tính của một người bị nghi vấn. Điều gần như chắc chắc bà ấy là đàn bà, nhưng xu hướng suy nghĩ truyền thống không thể chấp nhận được rằng đàn bà có thể đạt tới moksha, vì quan niệm Ấn Độ bao giờ cũng bị ảnh hưởng bởi tâm trí nam.
Lão Tử nói về tâm trí nữ. Ông ấy nói: nếu tính đơn giản được đạt tới bởi hệ thống tu luyện, nhiều nhất nó có thể là tính đơn giản rất thô. Nếu nỗ lực được thực hiện để cho nó trở thành chất phác, điều đó không phải là tính chất phác. Chính nghĩa của tính đơn giản là ở chỗ tôi phải không làm gì cả, và tính đơn giản sẽ nảy sinh từ nó. Là tự nhiên cũng ngụ ý rằng chính sự kiện tôi không làm bất kì cái gì phải nảy sinh trong tính tự nhiên đơn giản. Nhưng tôi không thể là tự nhiên nếu tôi phải làm nỗ lực để là tự nhiên.
Cho nên Lão Tử là người ủng hộ cho điểm xa nhất khác. Cả hai điểm xa nhất đều là không hoàn hảo, nhưng cả hai là công cụ trong việc đạt tới thực tại tối thượng. Chính chỉ từ điểm xa nhất này mà cú nhảy có thể được lấy.
Nếu bạn khởi hành trên con đường của tâm trí nam, thế thì là nam thẳng thừng đi. Để lao động của bạn, nỗ lực và tham vọng của bạn đạt tới điểm từ đó không còn đi thêm được nữa. Tại điểm xa nhất này, cú nhảy trở thành có thể. Hay, nếu bạn được nhận chìm trong phúc lạc của tính tự nhiên, thế thì là tự nhiên, là đơn giản tới mức bản thân hệ thống tu luyện trở thành thừa. Từ tính tự nhiên như vậy (sahaja), cú nhảy là có thể.
Tính tự nhiên là có thể chỉ trong bất hoạt. Người mong muốn vươn lên trên không thể là tự nhiên, vì trong quá trình này nhất định có tranh chấp; nhất định có cạnh tranh. Không có cạnh tranh nếu bạn chỉ ngồi lại. Nếu bạn công bố rằng bạn muốn là người cuối cùng trong hàng, không ai sẽ cạnh tranh với bạn về vị trí của bạn.
Lão Tử nói: “Là không quan trọng, là vô thực thể tới mức mọi người thậm chí không nhận biết rằng ông tồn tại.” Tìm chỗ hổng thấp nhất, chỗ đơn độc nhất nơi không ai muốn ở đó. Ngồi ở chỗ mọi người để giầy của họ. Không tìm kiến chức vụ. Không tham vọng vì ngôn ngữ của tham vọng bản thân nó là sai.
Lão Tử là đúng. Những người như nước – họ cũng đạt tới. Thực tại, cái đầu tiên và cái cuối cùng hợp nhất vào nhau tại một điểm. Cái đầu tiên là một điểm xa nhất của cái vô hạn và cái thứ hai là điểm xa nhất khác của cái vô hạn. Nhưng cái đầu tiên và cái cuối cùng chỉ là hai cái tên của cùng một điểm, và là tương đối theo kiểu con đường bạn đang đi. Nếu bạn đi ngược lại, điểm đó sẽ là điểm đầu tiên; nếu bạn đi quanh vòng tròn đầy đủ, chính điểm này trở thành điểm cuối cùng.
Yoga nói ‘lên’, Lão Tử nói ‘xuống’. Nhị nguyên của sự sống là hiển nhiên trong sự khác biệt giữa yoga và Đạo. Cho nên đừng lo nghĩ về nó. Chọn bất kì cái nào bạn thấy vui thích. Bao giờ cũng nhớ, cái hấp dẫn bạn cái đó là con đường của bạn. Không thành vấn đề người khác hô hào cái gì đó nhiều bao nhiêu, nếu nó không là thích thú hay hấp dẫn bạn, con đường đó không được ngụ ý dành cho bạn. Đi lạc lối trên con đường riêng của người ta còn tốt hơn là đi đúng con đường của người khác; vì con đường riêng của bạn, mặc cho thất bại, vẫn dẫn bạn chung cuộc tới đích; trong khi con đường của người khác, mặc cho mọi chú tâm, chẳng dẫn bạn tới bất kì đâu.
Có lí do cho điều này. Bản tính riêng của chúng ta, năng khiếu riêng của chúng ta đóng vai trò lớn trong cuộc sống của chúng ta. Cho nên cho dù con đường được bất kì người khác nào đi theo có hấp dẫn bạn, ảnh hưởng tới bạn, hãy hỏi bên trong bản thân bạn liệu nó có phù hợp với bạn không. Nhiều lần chuyện xảy ra là những thứ không có triển vọng có vẻ hấp dẫn cho dù chúng không thuận lợi. Sự hấp dẫn nằm trong chính tính chất trái lại của chúng so với bản tính của chúng ta và vì chúng là không được biết, không quen thuộc. Bao giờ cũng nhớ việc uốn tự nhiên riêng trong tâm trí.
Nếu bạn cảm thấy rằng bạn sẽ cảm thấy không bị ép buộc, không phiền não, trong việc là người cuối cùng trong đám đông; nếu bạn cảm thấy rằng bạn có thể không hung hăng, rằng bạn có thể là người tiếp nhận thụ động về chân lí; nếu bạn cảm thấy không cần đi ra ngoài tìm kiếm chân lí – thay vì thế, bạn sẽ đợi với kiên nhẫn vô hạn, với các cánh cửa mở rộng, để Ngài đi vào (chính là phẩm chất nữ tính); nếu bạn có sức mạnh chờ đợi tới vĩnh hằng – thế thì bạn sẽ thấy chân lí ở bậc cửa nhà bạn ngay chính khoảnh khắc này. Nhưng nếu bạn không có dũng cảm chờ đợi, nếu bạn ngồi ở bậc cửa khó chịu và trăn trở, tốt hơn cả là bước ra khỏi cuộc hành trình của bạn. Sẽ là vô dụng mà thực hành kiên nhẫn khi bạn trăn trở bên trong. Thế thì, cuộc hành trình có thể bắt đầu bên trong, nhưng cuộc hành trình này không có kết quả. Chỉ tranh chấp và hoang mang là kết quả, và bạn bị giằng xé giữa các nhị nguyên.
Do đó, mỗi người trong chúng ta phải hiểu bản tính riêng của mình. Cho nên chỉ có hai con đường này, hai con đường vĩ đại này; một là con đường mà Lão Tử nói tới như con đường nữ tính và con đường kia là con đường của ý chí, con đường của yoga. Con đường nữ tính là chọn lựa của mọi người không định tâm vào bản ngã. Nếu bạn bắt gặp một người đi theo Lão Tử, bạn sẽ không thấy người đó cứng nhắc và kiêu ngạo như những người yogi. Người đó sẽ rất khiêm tốn. Tuy nhiên khiêm tốn của người đó sẽ rất tự nhiên. Nó sẽ không là làm ra vẻ, vì người đó không phải là khiêm tốn rởm.
Nếu người yogi dường như khiêm tốn, khiêm tốn của người đó là mặt nạ đơn thuần mà người đó làm ra vẻ để gây ấn tượng cho công chúng. Điều này nhất định là như vậy vì chính con đường người đó đi theo là con đường của bản ngã. Nếu người đó cố là khiêm tốn, người đó sẽ đi ngược lại bản tính của mình. Người đó đã chọn con đường của lửa và người đó đang cố giống như nước. Người đó thấy bản thân mình trong khó khăn; khiêm tốn của người đó là giả. Người đó đã chọn con đường của “Aham brahmasmi – Ta là Brahma.” Người đó đã khởi hành con đường này để cho một ngày nào đó người đó có thể nói “Ta là Brahma.” Con đường của Lão Tử là tới mức một ngày nào đó người thực hành tâm linh sadhaka có thể tuyên bố, “Tôi vô hiện hữu.” Nếu hai con đường này được hiểu rõ ràng, một trong chúng có thể dẫn người ta tới mục đích tối thượng.
Bạn có thể thổi phồng bản ngã nhiều tới mức nó nổ. Bạn thổi quả bóng nhiều tới mức chung cuộc nó nổ, cho dù bạn đã thổi nó với ý định làm nó mỗi lúc một lớn hơn và không với ý định làm nổ nó. Quả bóng có giới hạn của nó, bên ngoài giới hạn đó nó không thể chứa được bản thân nó. Nếu bạn thích thú bản ngã, đừng mãn nguyện với những thắng lợi nhỏ. Để bản ngã của bạn bành trướng nhiều tới mức một ngày nào đó nó lan rộng khắp vũ trụ. Thế thì, nó nhất định nổ. Ngày một người thấy rằng mình có thể tuyên bố, “Ta là Brahma,” người đó thấy rằng bản ngã đã sụp đổ hoàn toàn.
Hay, không cảm thấy bản ngã. Loại bỏ bất kì khí nào trong quả bóng. Lão Tử nói, “Quay lại!” Không có ý nghĩ về việc chất đầy cái mà một ngày nào đó nhất định nổ. Tại sao phải lao động một cách không cần thiết? Nhưng có những người không thể vẫn còn sung sướng mà không có lao động.
Có một đệ tử của Lão Tử có tên Liệt Tử. Ai đó nói với ông ta, “Người ta nói rằng Phật ngồi dưới cây và được chứng ngộ. Cũng vậy, người yogis lẩm nhẩm mật chú và đạt tới chứng ngộ. Ông nói gì?”
Liệt Tử đáp, “Cứ như hiểu biết của, việc lẩm nhẩm mật chú hay thực hành hệ thống tu luyện và yogasanas là công việc của những người không thể vẫn còn đó mà không có cái gì đó để làm.”
Điều thực không phải là Phật đã đạt tới vì hệ thống tu luyện. Thay vì thế, Phật đã đạt tới vì ông ấy đã ngồi ở một chỗ. Không phải là người yogi đã đạt tới bằng việc lẩm nhẩm mật chú, nhưng vì ông ấy đã ngồi ở một chỗ. Mật chú chỉ là cái cớ để làm cái gì đó vì ông ấy không thể vẫn còn bất hoạt. Liệt Tử ngụ ý nói rằng những người đã đạt tới đã làm như vậy vì sự kiện là họ đã bỏ mọi thứ và trở thành bất hoạt.
Có một số người có thể làm điều này. Họ thậm chí sẽ không lẩm nhẩm mật chú vì điều này nữa chung cuộc chứng tỏ là vô dụng. Họ thậm chí không nhận phiền phức ngần này. Liệt Tử nói, “Không làm gì; chỉ ngồi.” Nhưng không làm gì là rất khó. Cứ theo bề ngoài mà xét thì giáo huấn của Lão Tử dường như rất đơn giản, nhưng nó là điều khó làm nhất. Ngay cả trẻ con cũng có thể bị giữ cho bận rộn bằng mật chú đồ chơi! Đó là cách tốt nhất giữ cho chúng bị bận rộn. Có nhiều trăn trở thế bên trong người ngồi và đếm tràng hạt. Đây chỉ là mưu mẹo để giúp bạn ngồi vì đứa trẻ bên trong tâm trí phải được giữ cho bận rộn. Nó nói, “Ít nhất đếm hạt còn hơn là không cái gì khác!”
Mọi người tới tôi để thiền và hỏi tôi họ phải làm gì! Khi tôi nói, “Không làm gì cả. Cái đó là thiền,” họ truy vấn lại làm sao điều đó là có thể được. Họ phải có cái gì đó để làm theo, sự hỗ trợ nào đó. Điều đó có nghĩa họ đang đòi hỏi cái gì đó để làm để cho họ sẽ có khả năng ngồi ở một chỗ trong một thời gian nào đó. Liệt Tử nói, “Việc đạt tới thực tại có được chỉ bằng việc ngồi.” Mọi thứ khác chỉ là cái cớ, vì bạn không thể ngồi mà không làm cái gì đó. Nếu bạn ngồi mà không làm bất kì cái gì, bạn đạt tới mà không có bất kì phiền phức nào. Nhưng để ngồi, chỉ ngồi, là việc xảy ra rất vĩ đại. Chỉ ngồi, cho dù một khoảnh khắc, có nghĩa là không có chuyển động trong tâm trí, không trăn trở, không lưu thông bên trong. Năng lượng bây giờ kiên định bên trong bản thân nó, mọi thứ bên trong là yên tĩnh và thanh bình. Bây giờ bạn đã trở lại điểm từ đó bạn đã bắt đầu, bạn đã được hấp thu vào bên trong bản thân bạn. Nếu điều này xảy ra cho dù một khoảnh khắc, khoảnh khắc đó là khoảnh khắc của chân lí. Nó có thể xảy ra theo cả hai cách. Điều đó tuỳ thuộc vào bạn từ nơi bạn lấy cú nhảy. Yoga là con đường, Đạo cũng vậy.
Từ “Con đường Đạo”, T.3, Ch.7 Hệ thống tu luyện Đạo – trong hoàn cảnh của Yoga
