Lão Tử nói, “ Bậc thượng thiện giống như nước.” Nhưng tâm trí của bậc thượng thiện nằm trong tiếng róc rách sâu lắng của nó. Một người càng bị nhồi nhét bởi lời và ý nghĩ, người đó càng có vẻ như cao siêu. Nhưng Lão Tử nói: “Ở chỗ tĩnh lặng sâu nhất, nơi tâm trí hoàn toàn rỗng và lặng, một mình sự thượng thiện của nó nằm ở đó.” Tại sao? Vì nơi tâm trí trở thành rỗng, một mình chỗ đó chúng ta đương đầu với chân lí. Nơi tâm trí trở thành rỗng, một mình chỗ đó tĩnh lặng lan toả. Nơi tâm trí là số không, một mình chỗ đó là tận cùng của mọi đau đớn. Tâm trí càng làm việc, đau và khổ càng nhiều. Cuộc hành trình của tâm trí càng dài, đích đến về nỗi buồn càng đạt tới lớn hơn.
Chà, chúng ta là vậy đấy, chúng ta mãi mãi phấn đấu để biết nhiều hơn, nghĩ nhiều hơn, suy tư nhiều hơn và làm tăng sự giầu có lời nói của chúng ta! Nếu một người không thể diễn đạt được bản thân mình, người hầu như không dùng lời hay ý nghĩ, người đó bị coi là người thô kệch, người thất học. Không nhất thiết người thô kệch kém thông minh hơn bạn đâu. Rút cục, người đó là thông minh hơn. Một điều là chắc chắn; người đó ít nói, người đó ít nghĩ và do đó người đó dường như là thô sơ, vì bạn có thể thao túng, bạn có thể chơi với lời, trong khi người đó thì không thể.
Duy nhất những người thành công trong văn hoá của chúng ta là người có thể chơi với lời. Cho nên chúng ta khuyến khích con cái chúng ta học lời, học ngôn ngữ và văn học. Tôi không nói: không học văn học. Điều tôi ngụ ý là điều đó không phải là cái thượng thiện tuyệt đối của tâm trí. Nếu tâm trí có được bất kì cái gì từ việc học đó, cái đó là bên ngoài cái thượng thiện. Cái thượng thiện bên trong không bao giờ được đạt tới theo cách này.
Những người đã biết tới phúc lạc bên trong, đã từng hiện hữu cho tới giờ, những người đó đã bỏ lại rác rưởi của lời ở bên ngoài họ và đã đi vào bên trong.
“ Tính thượng thiện liên kết là ở trong bản thể của họ cùng với đức hạnh.”
Bạn đã bao giờ suy tư khi bạn trải nghiệm tính thượng thiện liên kết chưa? Nếu bạn đứng cạnh ông thống đốc và ảnh của bạn được chụp, bạn cảm thấy bạn đã ở trong nhóm người thượng thiện. Nếu bạn có ảnh được chụp cùng với ngôi sao điện ảnh, bạn cảm thấy bạn đã đạt tới cái gì đó. Một diễn viên hài kịch nổi tiếng Bob Hope đã tới thăm trận đánh của quân đội ở chiến trận, để biểu diễn cho họ. Tướng Mac Arthur cũng hiện diện. Sau khi chương trình biểu diễn kết thúc ông ấy rất hài lòng được chụp chung với tướng Mac Arthur. Ông tướng bảo ông ấy gửi cho ông ta một ảnh chụp này. Bob đâm ra phân vân – ông tướng này muốn làm gì với ảnh chụp của ông ấy? Tuy nhiên ông ấy vẫn gửi cho ông ta một ảnh. Ông ấy cũng đã viết cho ông tướng và bày tỏ ước muốn của ông ta để biết tại sao ông ta đã yêu cầu tấm ảnh này.
Mac Arthur trong lời đáp đã nói: “Khi con trai tôi thấy tôi đứng cạnh ông trong bức ảnh nó đã nói, ‘Bố ơi đây là bức ảnh đầu tiên của bố với một nhân vật thượng thiện và nổi tiếng.'” Với đứa con, Mac Arthur chẳng có giá trị gì – như mọi người bố là vậy với con trai của mình. Nhưng Bob là ngôi sao điện ảnh và bố nó đang đứng cùng với một nhân vật nổi tiếng được tôn vinh!
Cứ nghĩ một khoảnh khắc mà xem; nếu bạn được cho cơ hội được chụp ảnh cùng với người mà bạn muốn chụp cùng thì sao? Chín mươi phần trăm đó sẽ là nhân vật điện ảnh, mười phần trăm là với ông bộ trưởng chính khách và cơ hội lạc lõng – có lẽ với một thánh nhân, người ngoan đạo nhưng điều này rất đáng hoài nghi. Bạn có thể bác bẻ phát biểu này ở bên ngoài nhưng nó diễn ra rất nhiều như vậy ở bên trong.
Một thầy giáo tôn giáo, có lần đã trao một bảng hỏi cho học sinh. Một trong các câu hỏi là: Sách nào là vĩ đại nhất trên thế giới? Ai đó viết, sách của Shakespeare, ai đó nói Kinh Thánh, hay Koran, hay Zend Avasta hay Gita. Từng người viết ra tên sách mình thích. Sau khi thu lại mọi câu trả lời thầy giáo hỏi; “Các con có đọc cuốn sách mà các con đã nhắc tới không? “Chúng con không đọc chúng”, các học sinh đáp lại, “nhưng những sách này đều là sách vĩ đại. Không ai đọc chúng. Các sách chúng con đọc là khác hoàn toàn nhưng thầy đã không hỏi về chúng.” Thực tại nghĩa của sách vĩ đại chỉ là ở chỗ tên của nó là nổi tiếng và không ai đọc nó. Khi mà nó được đọc, nó không thể là vĩ đại. Thế thì có cái gì đó sai sai cùng điều đó.
“Bậc thượng thiện liên kết nằm trong nhóm các thánh nhân,” Lão Tử nói. Bậc thượng thiện nhất trên thế giới là thượng thiện liên kết. Ở trong nhóm thánh nhân này là cơ hội vàng trên thế giới. Tuy nhiên điều này không ngụ ý liên kết vật lí. Điều hoàn toàn có thể là bạn có thể được làm cho đứng cạnh Phật và vậy mà đã không có liên kết nào với thánh nhân này; vì điều này yêu cầu việc chuẩn bị về phần bạn. Loại chuẩn bị gì vậy? Cùng tính chuẩn bị như dòng nước chảy xuống! Chỉ thế thì bạn có thể đạt tới liên kết của thánh nhân. Nếu bạn thiên về trèo lên, điều này không thể là vậy. Đây là lí do tại sao tục lệ thời xưa là bất kì người nào tiến tới guru, người đó đặt đầu mình dưới chân thầy. Do vậy người đó truyền đạt cho thầy rằng người đó được chuẩn bị là giống nước. Điều này trở thành phần không thể thiếu để đạt tới nhóm của các thánh nhân – việc đặt đầu lên chân của thầy!
Mọi thứ dần dần trở thành nghi lễ nhưng không có cách làm làm thu nhỏ lại giá trị của nó. Nhưng vậy thì người tới và để đầu của mình lên chân của thầy truyền đạt theo chính cử chỉ thân thể của mình rằng người đó sẵn sàng giũ sạch mọi thứ, phá huỷ bản ngã của mình, nếu người đó nhận được ân huệ của thầy mình!
Liên kết – liên kết với hiền nhân – là khoảnh khắc vô song, không đồng đều.
Khi Phật được sinh ra, một người từ bỏ vĩ đại đã từ Himalayas tới nhà của Phật. Bố của Phật mang đứa bé mới sinh ra và đặt nó dưới chân của hiền nhân này. Người từ bỏ vĩ đại này đã quãng 100 tuổi. Nước mắt bắt đầu chảy ra từ mắt người này. Bố Phật hoảng hốt. Ông ấy nói, “Thầy là Tapasvi vĩ đại. Thầy khóc! Thầy thấy điềm gở gì trong đứa trẻ này? Đây là khoảnh khắc hạnh phúc tối cao của tôi. Xin vui lòng ban phúc lành cho đứa trẻ! Hay phải chăng thầy thấy thảm kịch nào đó trong đời nó?”
Hiền nhân già đáp: “Không, không! Không vận rủi nào có thể xảy ra cho đứa trẻ này! Thảm kịch là dành cho tôi. Đứa trẻ này được sinh ra và mang định mệnh là vị phật; nhưng thế thì tôi sẽ không còn trên thế giới này nữa. Tôi khóc rằng tôi sẽ không có cơ hội vàng để ngồi dưới chân ông ấy! Vì thế thì tôi chắc sẽ đạt tới điều tôi đã không thể nào đạt tới trong vô hạn kiếp sống. Nhưng điều đó không hiện thực. Khoảnh khắc cái chết của tôi kéo lại gần và đó sẽ là tròn bốn mươi năm khi ông ấy đạt tới trạng thái Phật. Khi ông ấy nở thành hoa, tôi sẽ không còn nữa. Đó là lí do tại sao tôi khóc.”
Ở đây người này khóc rằng ông ấy sẽ không còn ở cùng Phật bốn mươi năm sau; nhưng cũng có những người, khi họ nghe tin Phật sắp tới, trốn ngay khỏi thành phố của họ và chạy mất. Có một câu chuyện về một cô gái có tên Gautami. Ngay khi cô ấy nghe tin Phật tới, cô ấy sẽ rời khỏi thành phố vì cô ấy nói nhiều người đã bị làm hư hỏng bởi liên kết với ông ấy. Bất kì ai bị hấp dẫn bởi bài nói của ông ấy, đều làm cho bản thân mình lâm vào khó khăn. Nhiều người thế đã trở thành sannyasins, nhiều người thế đã trở thành khất sĩ và nhiều người thế đã nhắm mắt lại và được chìm ngập trong thiền! Mọi người không còn lo nghĩ về giầu có hay địa vị. Mọi người phát điên! Người này có tính thôi miên, người ta phải cảnh giác về ông ấy!
Nhưng một hôm cô ấy bị lỡ. Phật đột nhiên tới một làng và Gautami tình cờ đi qua ông ấy trên đường. Cô ấy không biết khi đột nhiên cô ấy bắt gặp ông ấy. Cô ấy cùng tuổi với Phật và thuộc về cùng một địa vị. Từ nhiều năm cô ấy đã chạy xa khỏi ông ấy. Cô ấy đã tránh cả cái bóng của ông ấy. Nhưng khi người ta chạy xa nhiều thế, phải có vui thích nào đó trong việc đó; khi người ta cố thoát đi nhiều thế, nỗi sợ có đó. Và cô ấy nhận biết rõ về sự toả sáng và chói lọi của nhân cách của ông ấy. Bây giờ khi cô ấy đột nhiên bắt gặp ông ấy, cô ấy dừng lại một khoảnh khắc và nói, “Anh có là cùng Phật kia không? Anh đang kéo tôi về hướng anh!” Phật đáp, “Tôi là cùng Phật mà cô đang cố thoát đi. Hôm nay chúng ta đã ngẫu nhiên gặp gỡ.” Cô ấy sụp xuống chân ông ấy ngay lập tức và được khai tâm vào tính sannyas. Phật hỏi cô ấy, “Nhưng cô bao giờ cũng cố chạy xa khỏi tôi?” “Vâng,” cô ấy đáp, “Nhưng bao giờ cũng có khao khát bên trong, một ý nghĩ yêu thương – gặp anh chỉ một lần. Có lẽ vì ý nghĩ này mà tôi đã chạy xa khỏi anh. Có lẽ tôi sợ, có lẽ tôi biết rằng một cái nhìn và tôi sẽ mất đi! Và điều đó đã xảy ra hôm nay – chỉ bởi tình cờ!”
Đã có những người chạy xa khỏi Phật. Đã có những người bịt tai lại để cho họ có thể không nghe thấy giọng nói của Mahavira. Đã có những người sính giết Jesus để cho lời của ông ấy có thể không đạt tới mọi người. Những người như vậy cũng đã có ở đó.
Lão Tử nói, “Bậc thượng thiện xử thế thì thích dùng tới lòng nhân, đức hạnh.” Và ai là người đức hạnh? Chúng ta gọi ai là đức hạnh? Chúng ta có tiêu chí nào để đo thánh nhân hay tội nhân? Không, chỉ có một cách đo. Người mà khi cùng đồng hành, bạn có thể thảnh thơi hoàn toàn, người mà khi cùng đồng hành bạn cảm thấy phúc lạc, an bình và trong sự hiện diện của người đó bạn trải nghiệm ánh sáng, người đó là thánh nhân.
Đừng lo nghĩ về cái người đó ăn hay cái người đó uống; hay cái người đó mặc và cái người đó không mặc; hay điều người đó nói hay không nói. Bạn cũng không lo nghĩ về điều mọi người nói hay không nói về người đó. Bạn tự mình tiến hành phép kiểm nghiệm. Nhưng trước khi bạn tiến hành phép kiểm nghiệm, bạn sẽ phải thực nghiệm lên bản thân bạn. Bạn sẽ phải giống như nước; và người trở thành giống như nước lập tức đi tới nhận ra thánh nhân và khoảnh khắc liên kết được đạt tới. Thế thì cứ để thế giới nói bất kì cái gì, điều đó không tạo ra khác biệt.
Bậc thượng thiện xử thế thì thích dùng tới lòng nhân, sửa trị thì chịu làm cho được thái bình, trong việc tạo an ninh cho trật tự tốt. Trật tự tốt mà Lão Tử nói tới là rất kì diệu. Lão Tử nói: “Trật tự tốt là nơi không cần tới trật tự.” Lão Tử là người kì lạ! Ông ấy nói, “Ta gọi nó là trật tự khi không trật tự nào được cần tới.” Nếu khi nhà vua tới, việc tới của ông ấy phải được tuyên bố bằng việc nổi trống để cho mọi người có thể đứng một cách kính cẩn, điều đó không phải là trật tự theo Lão Tử. Tuy nhiên nếu mọi người trở nên im lặng khi nhà vua vào và im lặng truyền đạt rằng nhà vua đã tới, thế thì đó là trật tự. Lão Tử nói: “Ta gọi nó là trật tự khi không trật tự nào được cần tới.”
Nếu thầy phải tuyên bố: “Ta là thầy, kính trọng ta đi,” thế thì điều đó chỉ đáng là sự sỉ nhục. Cho nên Lão Tử nói, “Thầy là người mà ông không thể làm gì khác ngoài kính trọng; và thậm chí ông không nhận biết ông đã bày tỏ sự kính trọng của ông thế nào. Khi ông ngẩng đầu lên từ chân thầy, thế thì ông nhận ra rằng đầu ông đã cúi xuống trong tôn kính. Đây là tôn kính theo Lão Tử.
Mọi phát biểu của Lão Tử là mâu thuẫn với cách hiểu chung. Ông ấy nói nơi trật tự được cần tới thì không có trật tự. Nơi cảnh sát được cần tới để ngăn ngừa kẻ cắp, đó là hội các kẻ cắp. Nơi nhà tù được cần tới để ngăn ngừa tội phạm, đó là sự tụ tập của các kẻ tội phạm. Trật tự chỉ hiện hữu nơi không cần tới nhà tù, nơi không có cảnh sát và nơi cũng không có cả sadhu và sannyasin giải thích cho mọi người; ‘Không ăn cắp, không bất lương, không làm cái này hay cái nọ.’ Lão Tử nói, “Bậc thượng thiện sửa trị thì chịu làm cho được thái bình.”
“Bậc thượng thiện làm việc thì hợp với tài năng“; và bởi điều này ông ấy ngụ ý đích xác điều Krishna nói: “Một mình người đó là nhuần nhuyễn trong hành động của mình, người có cảm giác về ‘người làm’ bị mất đi và chỉ hành động còn lại.” Khi người làm tồn tại, điều đó can nhiễu vào sự nhuần nhuyễn của hành động. Bạn phải đã chú ý tới trong khi lái xe rằng vào một khoảnh khắc khi tai nạn xảy ra, người lái xe đã bước vào, vào chỗ của hành động lái. Khi chỉ có việc lái và không có người lái, không tai nạn nào xảy ra – ít nhất về phần bạn. Khi người lái bước vào giữa hành động lại, thế thì có phiền phức. Với người lái tôi ngụ ý bạn – khi bạn bắt đầu nghĩ về bạn là người lái chuyên gia thế nào vân vân. Nơi người làm tồn tại, tính nhuần nhuyễn của hành động bị mất. Tính thượng thiện của phương pháp làm việc nằm trong sự khéo léo của hành động này – hành động mà không có cảm giác về người làm.
Chỉ thế thì một hành động được thực hiện mà không có cảm giác về người làm, khi không có mong đợi về thưởng. Khi việc thưởng không được mong đợi, bản thân hành động là đủ – nó là đủ lên bản thân nó. Đây là lí do tại sao, khi chúng ta làm bất kì cái gì mà không để mắt tới kết quả, nó biến thành thượng thiện. Nếu bạn làm vườn như một sở thích riêng, kĩ năng làm vườn của bạn sẽ là siêu. Nếu bạn vẽ để cho vui, việc tập trung của bạn vào vẽ sẽ trở thành thiền. Nếu bạn chơi đàn sitar, không theo kiểu chuyên nghiệp, thế thì việc đó là niềm vui thích của bạn. Thế thì sự nhuần nhuyễn mà bạn đạt tới, là điều thượng thiện mà Lão Tử nói tới. Đây là lí do tại sao nhiều vui thích thế được sinh ra từ sở thích riêng hơn là công việc thông thường. Điều này là vì trong công việc mọi ngày của bạn, người làm không được yêu cầu tới; không có vấn đề về kiếm sống và bản thân việc làm là vui thích.
Bậc thượng thiện cử động thì hợp với thời buổi. Bất kì hành động hay bất kì ý nghĩ hay tổ chức hay bất kì tôn giáo nào chỉ thành công nếu thời buổi là thuận lợi. Bất kì hành động nào chỉ thành công nếu nó thoả mãn sự cần thiết về thời gian. Nhưng cũng có nguy hiểm cho nó nữa vì mọi hành động có liên quan tới thời điểm đặc biệt của chúng. Thế thì điều xảy ra là ở chỗ thời gian trôi qua nhưng hành động vẫn còn lại.
Hiện tại có 300 tôn giáo trên thế giới; và tất cả 300 tôn giáo này không nhất thiết dành cho thời của chúng ta. Một tôn giáo là đủ cho ngày nay. Tuy nhiên điều này là không thể được vì tất cả 300 tôn giáo đã được sinh ra ở 300 thời kì khác nhau. Những thời kì đó bây giờ qua từ lâu rồi, nhưng bộ xương của những tôn giáo này vẫn còn lại. Những người bám lấy chúng, từ chối buông bỏ chúng, họ nói chúng đã được tạo ra bởi tổ tiên của họ. Chúng đã thành công vào thời của họ, chỉ bởi vì chúng đã phù hợp với thời của họ và ngày nay đây chính là lí do cho thất bại của họ; vì mọi tôn giáo này không còn phù hợp với thời đại của chúng ta.
Bất kì cái gì Phật đã nói đều đã hữu dụng từ 2500 năm trước. Nếu một người đơn thuần cứ lặp lại lời của ông ấy trong thời hiện đại, người đó chẳng biết gì về logic của sự sống. Điều Mahavira đã nói cũng là theo ngôn ngữ từ 2500 năm trước. Nó đã có kết quả vì nó đã là ngôn ngữ đúng của thời đại đó.
Bản thân Lão Tử đã là thất bại trong thời của ông ấy. Hành động của ông ấy đã không thu được nhân tâm vì ông ấy đã nói theo ngôn ngữ của vô thời gian. Ông ấy đã không thể thành công vì ông ấy đã nói ngôn ngữ của vĩnh hằng. Bất kì khi nào một người nói theo ngôn ngữ của vĩnh hằng, hành động của người đó không thành công. Để bất kì hành động nào thành công, ngôn ngữ được nói phải là ngôn ngữ của thời đang thịnh hành, cái có thể dễ dàng được hiểu. Lão Tử đã nhận biết về sự kiện này nhưng việc dấy lên bất kì phong trào nào là ở bên ngoài ông ấy. Điều ông ấy đã nói thuộc về vĩnh hằng.
Do đó, một sự kiện kì dị đi ra ánh sáng: Mọi phong trào thành công chung cuộc trở thành thòng lọng quanh cổ! Những người như Lão Tử không bao giờ như vậy nhưng thế thì họ cũng không làm phát sinh phong trào nào! Những người như Lão Tử không bao giờ dẫn mọi người đi lạc lối vì cũng không nói ngôn ngữ đúng để lãnh đạo mọi người theo con đường đúng. Phật, Mahavira, Krishna, Christ và Mohammed đã thành công vì họ nói ngôn ngữ của thời của họ; nhưng thế thì chính điều này trở thành sự lệ thuộc.
Bây giờ điều được cần là ở chỗ ai đó phải tung ra ngôn ngữ của thời của họ và làm phát lộ ra và đem ra điều tinh tuý vô thời gian, cái nằm ẩn bên dưới. Tuy nhiên điều này những người đi theo thấy khó làm. Họ nói bạn phải lặp lại lời cầu nguyện đầy đủ như nó vậy và không làm thay đổi gì chỗ này chỗ nọ.
Một điều cuối cùng:
Thánh nhân được kính trọng và tôn trọng chỉ chừng nào ông ấy không nêu ra tranh cãi vô dụng về vị trí thấp của ông ấy. Đây là điều kiện cuối cùng mà Lão Tử đã thêm vào. Hoàn toàn có thể là bạn vẫn lấy vị trí thấp và thế rồi đi quanh nói với người khác: “Thấy chưa, tội nhân ở hàng đầu trong khi người đức hạnh bị đẩy ra sau. Người ác thắng và người thường thua. Người bất lương được nhắc tới trong báo chí trong khi người khôn đi mà không ai để ý.” Có những người khắp xung quanh rền rĩ. Họ bao giờ cũng phàn nàn: “Bình đẳng gì trên thế giới của Thượng đế mà kẻ ăn cắp thì thành công và người tốt thì không thành công?”
Lão Tử nói: “Nếu có bao giờ ông cãi lộn về địa vị của ông, biết rằng ông không phải là người thượng thiện.” Mọi tôn kính và kính trọng được dành cho bạn sẽ chấm dứt. Sự vĩ đại của bạn nằm trong sự kiện rằng bạn chấp nhận với lòng biết ơn và trân trọng bất kì cái gì tới với bạn. Nếu bạn không thu được thành công trong các xếp hạng đằng sau, bản thân điều đó là thành công của bạn. Nếu bạn được dành cho sự bất kính, một mình điều đó là tôn vinh của bạn. Nếu bạn nhận xúc phạm, một mình điều đó là kính trọng của bạn. Khi lăng mạ trút lên bạn, một mình điều đó là việc mưa hoa lên bạn. Bất kì cái gì xảy ra, không cãi lộn, không nêu ra tranh luận không cần thiết. Một lời nói ra theo hướng này và mọi thứ bị mất. Riêng một phàn nàn, dù nhỏ tới đâu, phá huỷ mọi tính thượng thiện.
Thực ra, bậc thượng thiện không bao giờ phàn nàn – không bao giờ đã là vậy. Ông ấy không có phàn nàn vì ông ấy biết ơn Thượng đế về bất kì cái gì ông ấy nhận.
Từ “Con đường Đạo”, T.2, Ch.21 Bản tính của nước rất giống Đạo
