Lão Tử nói: “Cảm giác này về ‘tôi hiện hữu’ là rễ của mọi khổ.” Nhưng làm sao người ta triệt tiêu được điều này? Nhiều người đã thử tới mức tối đa của họ để phá huỷ nó, nhưng đã thấy rằng mọi nỗ lực của họ đã làm cho nó thậm chí mạnh hơn. Cái mà không tồn tại không thể bị phá huỷ. Hiểu cho rõ: cái mà tồn tại có thể bị phá huỷ, nhưng cái không tồn tại không bao giờ có thể bị phá huỷ. Người cố phá huỷ cái không tồn tại làm việc vất vả mà vô ích.
Điều đó có thể được hiểu; điều đó có thể được thám hiểm. Cái ‘tôi’ này ở đâu? Hệ thống tu luyện mà Ramana Maharshi đã dạy cho đệ tử này: “Hỏi bản thân ông, ‘Tôi là ai?'” Nếu chúng ta mô tả phương pháp của Lão Tử về hệ thống tu luyện, nó chắc sẽ là: tôi ở đâu? Khi chúng ta hỏi “Tôi là ai?” chúng ta đã coi đường nhiên rằng ‘tôi hiện hữu’. Bây giờ, thứ duy nhất bị bỏ lại là biết tôi là ai. Lão Tử nói, “Thứ nhất tìm ra liệu ông có hiện hữu không. Thế rồi tìm ra ông ở đâu.” Cho nên từng li một, hỏi ở mọi bước, ‘Tôi ở đâu?’ Cái vui của nó tất cả là ở chỗ tôi chẳng ở đâu cả! Thế thì, khi một người tìm kiếm ở mọi nơi – thân thể, tâm trí, hơi thở sống, hồn – và thấy mình không ở đó, người đó biết rằng cái gì đó hiện hữu. Cái gì đó có đó, nhưng cái ‘tôi’ lại không ở đâu cả. Cái gì đó này – cái không biết, lượng ‘X’ – là đại dương.
Ngay cả khi chúng ta khám phá ra cái ‘tôi hiện hữu’ – cái không biết này, đại dương này – nó vẫn ở trong năng lực của sóng, dù lớn đến đâu, dù sâu đến đâu. Người nói mình không là gì ngoài thân thể là người vô thần. Người nói mình là tâm trí – người đó nữa cũng là người vô thần. Người nói, “Tôi là hồn,” cũng là người vô thần. Lão Tử và Phật đi xa hơn một bước. Họ nói, “Tôi không hiện hữu.” Khi mọi thứ bị triệt tiêu – “neti, neti” – khi không cái gì còn lại đằng sau, cái gì đó vẫn còn lại, cái gì đó mà không có tên.
Ngay khi người ta đi vào cái không biết này, sợ tan biến. Thế thì không có cám dỗ.
“Do đó, người kính trọng thế giới như người đó kính trọng cái ngã riêng của mình….” Khi nào điều này xảy ra? Thế giới có thể được kính trọng chỉ khi cái ngã riêng của chúng ta bị mất đi hoàn toàn. Chừng nào mà cái ‘tôi’ còn lại, không cái gì có thể có giá trị hay ý nghĩa nhiều hơn. Thế thì mọi việc diễn đạt ra ngoài của khiêm tốn và buông xuôi không thể chuyển bản ngã đi một li từ vị trí của nó. ‘Tôi’ bao giờ cũng sẽ ở trên bất kì cái gì tôi nói. Thế thì cho dù tôi buông xuôi dưới chân ai đó và nói tôi là hạt bụi dưới chân người đó, nó vẫn để bản ngã của tôi không bị chạm tới, có mọi quyền lực. Mọi tuyên bố của tôi về điều trái lại đều không ảnh hưởng tới bản ngã của tôi chút nào.
Khi nào việc xảy ra này có thể xảy ra, khi nào tôi kính trọng thế giới như tôi kính trọng bản thân tôi? Ngày mà cái ‘tôi’ không còn nữa, sẽ không có khoảng cách giữa thế giới và tôi. Thế thì tôi sẽ cảm thấy rằng chính cái ngã riêng của tôi đã mở rộng và lan toả vào mọi thứ, hay rằng mọi thứ đã xuyên thấu vào bên trong tôi và biểu lộ bản thân nó. Thế thì sẽ không có khoảnh cách giữa ‘tôi’ và ‘bạn’. Ngày đó, chính việc là mọi thứ và mọi người, sẽ là bản thể riêng của tôi. Chỉ thế thì tôi có thể kính trọng mọi thứ và mọi người như cái ngã riêng của tôi.
Jesus đã nói, “Yêu hàng xóm của ông như bản thân ông.” Nhưng chừng nào cái ‘tôi’ còn tồn tại, điều này không thể vậy được. Khi cái ‘tôi’ bị triệt tiêu; chỉ thế thì hàng xóm mới có thể được yêu nhiều như yêu bản thân người ta.
“Kẻ nào biết quí thân vì thiên hạ, nên giao phó thiên hạ cho họ.” Đây là thu xếp rất khó nhưng được Lão Tử gợi ý. Lão Tử nói rằng người như vậy có thể được tin cậy giao phó cai quản thiên hạ vì quyền lực trong tay người đó không bao giờ có thể là nguy hiểm. Nhưng người như vậy không ham muốn quyền lực. Những người ham muốn quyền lực là những người mà có quyền lực trong tay là tai hoạ nhất. Có câu nói nổi tiếng của Bacon: “Quyền lực làm đồi bại.” Đây chỉ là một nửa của sự kiện. Quyền lực làm đồi bại, vì chỉ những kẻ đồi bại tìm kiếm quyền lực. Nếu bạn đồi bại bên trong, đồi bại của bạn không thể biểu lộ mà không có quyền lực. Do đó, khi quyền lực được đạt tới, đồi bại ở bên trong trở nên biểu lộ.
Nói chung mọi người ngạc nhiên khi ngày xưa người hầu mọi người trở thành một người bị thay đổi lúc đạt tới quyền lực. Thế thì họ nói quyền lực làm đồi bại mọi người. Nó không phải vậy. Người đó hầu mọi người khi người đó còn yếu. Việc hầu là từ yếu kém và chứ không phải vì phẩm chất bên trong của người này. Ngay khi người đó đi vào quyền lực, con người thực bên trong anh ta bắt đầu được lộ ra. Do đó, phẩm chất thực của một người chỉ được biết khi người đó sử dụng quyền lực nào đó. Quyền lực cho người đó tự do làm điều người đó chọn; người đó không còn phải giả vờ. Do vậy, quyền lực không làm đồi bại con người. Thay vì thế, nó trao tự do hành động cho cái đồi bại.
Lão Tử nói, “Duy nhất người có thể được tin cậy để giao phó thế gian là người có bản ngã bị triệt tiêu.” Khi bản ngã và quyền lực gắn với nhau, đồi bại là kết quả. Nếu cái ‘tôi’ bị tan biến, một mình quyền lực không thể tạo ra đồi bại. Chính một mình bản ngã có thể trở thành vô đạo, đồi bại.
Người yêu thế giới nhiều như yêu cái ngã của mình có thể được tin cậy giao phó chăm nom thế giới. Nhưng khó khăn là ở chỗ người như vậy sẽ không chấp nhận quyền lực. Thế thì Lão Tử ngụ ý cái gì? Lão Tử nói, “Không trao quyền lực và tay của những người đi tìm quyền lực vì điều đó là nguy hiểm. Không tôn kính những người đi tìm kính trọng, vì điều đó nữa, là nguy hiểm. Không ca ngợi người đi tìm danh vọng vì điều đó giống như nuôi dưỡng ốm yếu của người đó. Thay vì thế, tôn vinh người không đi tìm vinh danh và giao phó quyền lực vào trong tay của người không còn bản ngã nữa.”
Vài điều cần được làm rõ khi có liên quan tới lời kinh này. Trong 2500 năm sau Lão Tử, nhiều cuộc cách mạng đã xảy ra trên thế giới nhưng tất cả chúng đã không thành công. Mọi cuộc cách mạng đều thất bại. Từng cuộc cách mạng đều tuyên bố rằng quyền lực bây giờ ở trong bàn tay đúng, và mỗi lần những bàn tay đó chứng minh là bàn tay của người sai. Có cái gì đó nhiều hơn cách mạng được yêu cầu cho kiểu chính phủ đúng, và có lẽ cách mạng không có kết nối với điều đó vì tất cả chúng đã biến thành thất bại. Không kiểu cách mạng nào có thể hoàn thành các điều kiện của lời kinh của Lão Tử, vì quyền lực đi tới người tìm kiếm nó.
Một số người, như Kropotkin hay Bukharin (Bakunin?) đã bị làm phiền phức và quấy rối tới mức họ nói, “Quyền lực không nên ở trong tay của bất kì ai. Nên có tình trạng vô chính phủ.” Mọi quyền lực chung cuộc biến thành quá đắt đỏ, và những cuộc cách mạng mới được yêu cầu mỗi lúc để dừng quyền lực đang hiện hữu. Thế rồi lần nữa, chính phủ được hình thành sau đó phải bị lật đổ bởi cuộc cách mạng khác. Những người được cơ cấu vào quyền lực với nhiều lao động vất vả thế, và chống lại những kẻ kì quặc như vậy, phải bị hạ bệ ngày hôm sau với nhiều khó khăn.
Trong 2500 năm, người của thế giới đã từng tham gia vào riêng một việc. Đó là nâng mọi người vào quyền lực, nghĩ rằng họ là người đúng. Khi họ vào quyền lực rồi điều trở thành rõ ràng rằng người sai đã được chọn – và do vậy, vòng tròn tiếp tục. Khi tôi nói trong 2500 năm qua, đó chỉ bởi vì lịch sử nhân loại còn chưa rõ ràng trước lúc đó.
Lão Tử nói cái vòng luẩn quẩn này không thể bị phá vỡ bởi các cuộc cách mạng nhưng bị phá vỡ bởi các cá nhân. Bất kì khi nào quyền lực rơi vào trong tay của người như vậy, người như Lão Tử đang nói tới, về bất kì chiều hướng nào theo đó người này đạt tới quyền lực – quyền lực này không bao giờ có thể là nguy hiểm hay có hại; nó không bao giờ có thể chứng tỏ là quá đắt. Có lẽ đó là lí do tại sao quyền lực trong tay Thượng đế không chứng tỏ là có hại hay đắt trên thế gian, vì nó hiện hữu dường như nó không hiện hữu.
Bạn có thể cảm thấy sự hiện diện của Thượng đế ở bất kì chỗ nào không? Chính việc thiếu vắng của ngài là sự hiện diện của ngài. Ngài hiện diện trong sự thiếu vắng của ngài. Bao nhiêu lần mọi người đã kêu khóc và nói, “Nếu Ngài hiện hữu, xin hiển lộ bản thân ngài!” Bao nhiêu thách thức đã được ném vào ngài? Nhưng không thách thức nào đạt tới ngài, vì cái có thể nghe thấy thách thức này là lòng kiêu hãnh. Kiêu hãnh không tồn tại trong Thượng đế. Cho nên Thượng đế mãi mãi không hiện diện. Toàn thể vũ trụ bao la này được chỉ đạo bởi tay ngài chỉ bởi vì không có đạo diễn; không có bản ngã.
Những người như Lão Tử tin rằng trạng thái như vậy của thế giới như giấc mơ của nhân loại, chỉ có thể đi tới hiện hữu khi chúng ta đặt mọi chuyện của thế giới vào trong tay của người vô ngã. Nhưng Lão Tử đã nói điều này với các thứ khác được xét tới nữa. Chủ định chính của ông ấy để nói điều này là ở chỗ khi không có bản ngã bên trong, dù người ta được ngồi trên ngai vàng hay trên nền đất bụi cũng không tạo ra khác biệt gì.
Cho nên quan sát bản thân bạn ở bên trong đi. Nhìn thấy thuỷ ngân cảm xúc của bạn lên và xuống đi. Thế rồi quan sát khi nó dâng và khi nó hạ. Người này nói xấu bạn; người khác đặt vòng hoa quanh cổ bạn. Quan sát thăng giáng bên trong. Khi xúc phạm và vòng hoa không tạo ra rối loạn bên trong, và mức thuỷ ngân vẫn còn như nhau, thế thì biết rằng bạn được cân bằng.
Tôi sẽ không nói cho bạn lời kinh bí mật từ Lão Tử. Nó không được viết ra ở bất kì đâu, nhưng đã được truyền trao bởi lời nói từ mồm tới đệ tử của ông ấy suốt nhiều thời đại. Đó là kinh về phương pháp thiền. Lão Tử nói: “Ngồi bắt chéo chân. Cảm thấy rằng có chiếc cân trọng lượng bên trong ông. Từng bên của cân ở gần từng vú. Kim của cân ở giữa hai mắt ông, nơi được cho là chỗ của con mắt thứ ba. Dây cân là trong não ông.” Lão Tử nói, “Ý thức tới chiếc cân này bên trong ông trong suốt hai mươi bốn giờ một ngày và lưu tâm rằng đĩa cân ở cả hai bên ở cùng mức, và kim của cân thẳng ở giữa.” Lão Tử nói: “Nếu ông có thể giữ cân bằng các đĩa cân bên trong, ông đã hoàn thành hệ thống tu luyện của ông.”
Nhưng điều đó là rất khó. Bạn sẽ thấy rằng một hơi thở chút xíu, và các bên của cân đi lên và xuống. Bạn đang ngồi yên tĩnh. Đột nhiên một người đi vào và chiếc cân đĩa chuyển động lên và xuống. Lão Tử nói, “Giữ cân bằng ý thức của ông. Các cái đối lập phải được làm bằng nhau và kim giữa phải vẫn còn cố định ở trung tâm.”
Liệt Tử, đệ tử của Lão Tử đang trên giường chết. Ông ấy là một trong những đệ tử rất đặc biệt của Lão Tử; người khác là Trang Tử. Mọi người đã tụ tập quanh Liệt Tử. Họ hỏi các câu hỏi; ông ấy trả lời. Giữa chừng, ông ấy nhắm mắt lại và mỉm cười. Những người quanh ông ấy rất băn khoăn. “Thời gian trôi nhanh; chết đang tới. Đừng phí thời gian bằng việc nhắm mắt lại. Xin trả lời mọi câu hỏi của chúng tôi,” họ bảo ông ấy.
Liệt Tử nói, “Điều các ông nói là đúng. Cả đời ta các ông đã hỏi những câu hỏi này, và cả đời ta, ta đã trả lời các ông rồi. Vậy mà chẳng cái gì đã rơi vào tai các ông. Để ta tập trung vào chiếc cân trọng lượng bên trong ta trong giờ chết của ta.” Cho nên ông ấy đã nhìn vào bên trong và kiểm lại các cái cân của ông ấy. Thế rồi ông ấy đã trả lời các câu hỏi của họ.
“Nhưng cân bằng bên trong của thầy đã vững chãi trong một thời gian dài. Nhu cầu nào để kiểm tra nó lặp đi lặp lại? Đặc biệt bây giờ khi không có cơ hội để làm như vậy. Không có ai chửi thầy; không có ai sụp xuống dưới chân thầy. Và chúng tôi ở đây, nóng lòng nghe thầy!”
Liệt Tử nói, “Đó là chuyện đấy! Ta biết từng người trong các ông. Trong sáu mươi năm qua các ông đã từng nghe ta. Ta đang kiểm chiếc cân của ta để xem liệu chúng có bị ảnh hưởng không. Trong sáu mươi năm những sinh linh ngu này đã từng hỏi cùng câu hỏi và ta đã từng cho cùng câu trả lời. Ta sợ cân bằng của ta có thể bị quấy rối. Ta nhìn vào bên trong; cân bằng không bị ảnh hưởng. Ta mỉm cười với bản thân ta. Nhưng khi ta lại nhìn vào các ông, ta nhớ về cân bằng bên trong của ta và ta kiểm nó một lần nữa để xem nó có bị quấy rối không.”
Dù cuộc sống mang tới hạnh phúc hay bất hạnh, sáng hay tối, vinh hay nhục, để mắt bạn vào sự cân bằng bên trong và giữ việc điều chỉnh nó. Một ngày nào đó nó sẽ đạt tới cân bằng, nơi không có sống mà chỉ có sự tồn tại; nơi không có sóng mà chỉ có đại dương; nơi không có ‘tôi’ mà chỉ có tất cả.
Từ “Con đường Đạo”, T.3, Ch.9 Duy nhất người xứng đáng là chủ là người không bản ngã
