“Ấy gọi là “phục mạng.” Có hai luật trên thế giới này. Một là luật của thế giới này. Ở đây, thay đổi là luật. Mọi thứ chảy như sông. Không cái gì được lặp lại và không cái gì là ổn định. Khoa học là nghiên cứu về thế giới đang thay đổi này. Đó là lí do tại sao khoa học phải thay đổi các luật của nó mọi ngày.
Có một chuyện đùa phổ biến trong các nhà khoa học. Cũng giống như đã được nói trong Kinh Thánh, “Và Thượng đế đã nói, ‘Để có sáng,’ và đã có sáng,” cho nên các nhà khoa học nói, “Và Thượng đế đã nói, ‘Để Newton được sinh ra’, và Newton đã được sinh ra – và thế giới không bao giờ là như cũ lần nữa.” Newton đã là người quan trọng trong thế giới khoa học. Bây giờ, cùng chuyện đùa này được lặp lại về Einstein.
Với Newton, luật và qui tắc đi vào hiện hữu. Ông ấy đặt ra ba qui tắc và toàn thế giới, mà đã không là gì ngoài hỗn độn và lẫn lộn, đã trở nên được tổ chức. Thế rồi chuyện đùa này tiếp tục nói rằng Thượng đế đã trở nên chán với thế giới có trật tự tới mức Ngài nói, “Để Einstein hiện hữu!” và Einstein đã được sinh ra. Và ông ấy đã mang mọi hỗn độn trở lại. Thế giới có trật tự mà Newton đã tạo ra với lao động như thế – nơi 2 + 2 bao giờ cũng được làm thành 4 – đã hoàn toàn bị phá huỷ bởi Einstein, người đã chứng minh rằng 2 + 2 không bao giờ có thể là 4.
Bây giờ, điều Einstein nói cần được thay đổi mọi ngày. Khoa học sẽ phải giữ liên tục thay đổi các lí thuyết của nó mọi ngày, vì cái nó cố khám phá bao giờ cũng thay đổi. Sự kiện nào hôm nay trở thành sai ngày mai? Chúng ta không thể vẽ ra bức tranh thường hằng của thế giới thay đổi liên tục này.
Điều đó giống thế này. Ga đường sắt là chỗ tĩnh tại nhưng có nhiều đường đi tới nó. Nếu chúng ta lấy một trong những đường này chúng ta chắc chắn đi tới ga. Nhưng nếu ga không phải là chỗ tĩnh tại, chúng ta không bao giờ có thể chắc đi tới nó. Thế thì một người lấy đường sai có thể đạt tới, trong khi người đi bằng đường đúng có thể không đạt tới chút nào. Vì ga là đứng yên, các đường tới nó có thể được xác định.
Nếu bản thân thế giới là không ổn định và liên tục thay đổi, nó không thể có các qui tắc cố định. Do đó, khoa học phải thay đổi tiến trình của nó cứ mỗi bốn, năm năm.
Ba trăm năm trước, các nhà khoa học thường nói rằng nghiên cứu của họ là nghiên cứu về chân lí. Vài năm trước, Bertrand Russell đã nói, “Đừng nói về chân lí tuyệt đối. Chân lí xấp xỉ là đủ.” Nhưng cận chân lí, chân lí xấp xỉ là gì? Nghĩa của yêu xấp xỉ hay ăn cắp xấp xỉ hay chân lí xấp xỉ là gì? Nó chỉ ngụ ý chân lí còn đúng cho thời điểm hiện tại. Ngay khi nó không phục vụ cho chủ định của chúng ta, chúng ta sẽ phải tìm cái phi chân lí khác nào đó để thay thế nó. Chân lí xấp xỉ ngụ ý rằng chân lí còn chưa được chứng minh là sai.
Điều này là tự nhiên duy nhất. Nó là rất tự nhiên vì chính chủ đề mà khoa học giải quyết là thay đổi liên tục.
Lão Tử nói rằng cũng có luật vĩnh hằng nữa. Luật này không bao giờ thay đổi. Đây là luật thứ hai. Nhưng để khám phá luật này, chúng ta sẽ phải để sang bên mọi thứ thay đổi. Cho nên luật của tôn giáo không thay đổi.
Nhiều triết gia phương Tây bị cản trở bởi vì điều này. Phật đã nói cái gì đó, Krishna đã nói cái gì đó khác và Christ đã nói cái gì đó khác hoàn toàn. Ngoài ra, ngày nay, nhiều người ở nước chúng ta thấy tư tưởng phương Tây là có ý nghĩa nhiều hơn. Đã 2500 năm rồi từ khi Phật chết. Làm sao chân lí mà ông ấy thuyết giảng vẫn còn đúng? Khi mà, điều được khoa học chấp nhận như chân lí từ một trăm năm trước, không còn là chân lí, và ngay cả điều đã được khoa học chấp nhận là chân lí từ mười năm trước không còn được coi là đúng, thế thì làm sao lời của Phật, Mahavira, và Krishna vẫn còn đúng được? Những người này là phải, vì điều họ biết là chân lí thì thay đổi mãi mãi. Họ không có hiểu biết về chân lí mà Krishna đã dạy; họ không có hiểu biết về chân lí mà Lão Tử đã dạy.
Lão Tử nói về chân lí đó nơi chân lí thay đổi bị bỏ đi hoàn toàn. Đó là điều kiện đầu tiên cần được hoàn thành. Dòng chảy của thay đổi thường xuyên đã bị đặt sang bên. Tôn giáo chẳng liên quan gì tới điều đó. Nhưng nó có mọi thứ liên quan tới tôn giáo vì nó chảy bên trong tôn giáo. Nó chẳng liên quan gì tới mây. Việc tìm của nó là dành cho trời, trong đó mây hình thành và chết. Người ta có thể tranh cãi rằng vì mây được nhìn vào buổi chiều không phải là cùng mây vào buổi sáng, và mây vào buổi tối là hoàn toàn khác với mây buổi trưa, thế thì trời này mà tôi đang nói tới là cái gì? Nếu mây thay đổi, trời cũng phải thay đổi nữa. Trời là vĩnh hằng. Bất kì cái gì thay đổi, đều thay đổi bên trong trời; nhưng trời không bao giờ thay đổi.
Việc tìm trời này, việc tìm không gian bên trong này, là điều Lão Tử đang nói tới. Bất kì khi nào một người đạt tới không gian bên trong này, người đó đạt tới vận mệnh của mình. Người đó đạt tới cái mà sau khi đạt tới, không có gì hơn để được đạt tới. Người đó đã về tới nhà. Người đó đã tìm ra nhà mình. Bây giờ không có nhu cầu đi bất kì chỗ nào vì người đó đã tìm thấy điều người đó đi tìm.
Từng người đều đang đi tìm nhà của mình, dù người đó biết hay không. Có thể là người đó không biết người đó đang đi tìm cái gì. Sự kiện là, người đó là dốt về điều người đó tìm kiếm. Nếu ai đó hỏi, “Bạn đang tìm kiếm cái gì?” bạn sẽ rất không thoải mái. Cho nên không ai hỏi những câu hỏi bất lịch sự như thế.
Nếu ai đó khăng khăng hỏi, bạn sẽ bị bối rối. Khi bạn thức dậy buổi sáng, câu hỏi này sẽ nhìn chăm chăm vào mặt bạn. Tại sao bạn đã dậy? Bạn muốn cái gì? Bạn đang tìm cái gì? Chúng ta tuyệt đối dốt về điều chúng ta đang tìm. Và vậy mà, việc tìm có đó. Bờ biển không biết nào đó cứ vậy gọi, và không để chúng ta yên.
Không phải là chúng ta không được thưởng cho những nỗ lực trần tục của mình. Chúng ta đạt tới nhiều thứ nhưng không cái gì thoả mãn cho chúng ta. Điều tốt nhất trong thế giới này đối với chúng ta là đạt tới bất kì cái gì chúng ta phấn đấu để có được. Nếu không ngay lập tức, thì chậm hơn chút ít. Nhưng khi nó được đạt tới chúng ta thấy nó không đáng để phấn đấu. Mọi nỗ lực của chúng ta đã là vô tích sự vì cái mà chúng ta đã đạt tới đã không đáp ứng cho lòng mong mỏi của chúng ta. Người có mọi ham muốn được thoả mãn là người khổ nhất trên thế giới.
Nghĩ mà xem, nếu Thượng đế xuất hiện chính khoảnh khắc này và nói rằng mọi ham muốn của bạn được hoàn thành, bạn sẽ làm gì? Bạn sẽ đi đâu? Bạn sẽ phải nhìn cái gì phía trước trừ chết chăng? Và vậy mà chúng ta là rỗng, không được hoàn thành bên trong – vì chúng ta vẫn chưa bắt đầu tìm định mệnh của chúng ta. Định mệnh ngụ ý: đạt tới cái mang lại thoả mãn, hoàn thành.
Hiểu khác biệt này. Cái mà bạn muốn đạt tới có thể không nhất thiết là định mệnh của bạn. Nó có thể hiện hữu; nó có thể không hiện hữu. Nó có thể chỉ là tiêu chuẩn đánh giá sau khi bạn đạt tới nó. Nếu nó cho bạn cảm giác hoàn thành, thế thì bạn đã đạt tới định mệnh của bạn. Nếu không, bạn đã không đạt tới định mệnh của bạn. Định mệnh ngụ ý bạn đã đạt tới điểm tối cao nơi ham muốn không còn có đó, nơi mọi tìm kiếm kết thúc và có sự hoàn thành tuyệt đối.
Một người tìm kiếm danh vọng và có được nó. Thế rồi anh ta nhận ra rằng anh ta đã chẳng thu được gì ngoại trừ sự kiện là mọi người quanh anh ta nghĩ tốt về anh ta. Có vậy thôi. Một người đạt tới việc có nhiều của cải. Thế rồi điều xuất hiện cho anh ta là anh ta đã dành cả đời mình đi cóp nhặt từng mẩu vàng này. Bây giờ không có gì anh ta có thể làm cùng vàng đó ngoại trừ làm vòng vàng và đeo nó quanh cổ mình; và, như vậy, làm ra thòng lọng cho bản thân mình. Không có gì khác anh ta có thể làm với nó.
Bernard Shaw đã nói rằng những người đã nói là bạn sẽ bị hành hạ ở địa ngục phải đã là những người rất giầu trí tưởng tượng. Ông ấy nói rằng nếu như việc đó được để lại cho ông ấy, ông ấy sẽ mô tả địa ngục là một chỗ mà bất kì cái gì bạn ao ước bạn lập tức có được ngay. Thực sự không thể có địa ngục nào lớn hơn điều này. Khoảnh khắc này bạn ham muốn cái gì đó, và khoảnh khắc tiếp ham muốn này được đáp ứng. Và vậy mà, không có nghĩa của việc đáp ứng bên trong, vì ham muốn của chúng ta không phải là ham muốn của định mệnh của chúng ta.
Bất kì cái gì chúng ta ham muốn có lẽ có thể không phải là ham muốn của chúng ta chút nào. Hàng xóm nhà bạn mua một chiếc xe và bạn cũng muốn làm cùng điều này. Mọi ham muốn của chúng ta là được vay mượn; chúng không phải là của riêng chúng ta. Định mệnh ngụ ý ham muốn ở trong bản tính của chúng ta, ở chỗ bạn đã không vay mượn từ ai đó.
Mọi người sống theo các ham muốn vay mượn. Họ đuổi theo chúng suốt đời họ. Thế rồi, khi ham muốn này được đạt tới, họ thấy bản thân họ là rỗng như bao giờ. Nhưng họ không có thời gian để nghĩ về nó vì, cho đến lúc đó những người khác đã đi tiếp theo ham muốn khác với họ.
Mọi người nhận ra vào lúc chết rằng người đó đã dành cả đời mình đuổi theo việc hoàn thành các ham muốn của người khác. Thế rồi người đó tự hỏi mình, “Mình đã không có định mệnh cho bản thân mình sao? Mình đã không tới thế gian này để đạt tới cái gì đó sao? Không có mệnh lệnh trong con người mình sao? Thời gian đã được dành cho việc tích luỹ của cải và thu lấy danh vọng. Nhưng định mệnh của mình là gì? Mình đã tới đây để đạt tới cái gì?”
Lão Tử nói rằng định mệnh được đạt tới vào ngày người ta đạt tới luật vĩnh hằng, không gian bên trong bản thân người ta. “Phục mạng gọi là thường. Biết Thường gọi là Minh. Không biết đạo thường mà làm càn là gây hung hoạ.”
Mọi phiền phức được sinh ra bởi việc chạy theo mây. Mọi đau người ta nhận để đạt tới hạnh phúc lại biến thành bất hạnh vào lúc đạt tới, mọi đau người ta nhận để đạt tới đích đến mà chỉ là chỗ nghỉ ngơi từ đó người ta phải khởi hành lại, tất cả đều do sự kiện rằng người đó không biết luật vĩnh hằng.
Giá mà chúng ta chỉ biết rằng có một yếu tố bên trong chúng ta, cái là không đổi, vĩnh hằng, và cái chúng ta có thể thiết lập là căn cước của chúng ta cùng nó, là một với nó. Thế thì, không thành vấn đề bao nhiêu mây chất đầy trời hay bao nhiêu bão giông, sẽ không có cái bóng nào của rung rinh bên trong. Sẽ có an bình mãnh liệt.
Để đạt tới an bình mãnh liệt này, tôi bảo bạn ba điều. Một, bao giờ cũng dùng trí phân biệt của bạn để chú ý tới thay đổi xảy ra ở bên trong hay bên ngoài bạn; và cũng chú ý tới cái không thay đổi. Bao giờ cũng nhớ, rằng cái có ý nghĩa là cái không thay đổi. Mọi cái thay đổi là không liên quan, cho dù nó ở bên trong bạn. Duy nhất cái không thay đổi là có giá trị.
Vào mọi lúc, khi bạn bắt đầu công việc hay khi bạn bước đi trên đường, tập trung vào cái bên trong bạn mà không bước đi. Phần của bạn bước đi là được, nhưng có cái gì đó bên ngoài điều đó. Khi ăn, để tâm trí bạn lên cái bên trong bạn mà không ăn, cái không cảm thấy đói. Khi đi ngủ ban đêm, biết rằng thân thể mệt mỏi và cần nghỉ ngơi; nhưng biết cái có đó ở bên trong bạn không bao giờ ngủ. Trong mọi hành động, nhớ tới nhân chứng người bao giờ cũng quan sát mọi hành động của bạn.
Khi chúng ta đói chúng ta nói, “Tôi đói.” Từ bên ngoài chúng ta có thể thốt ra những lời này. Nhưng bao giờ cũng nhớ bên trong rằng thân thể đói; dạ dầy đòi thức ăn. Coi bản thân bạn chỉ là người quan sát và không bao giờ là người làm. Ngay khi bạn trở thành người làm, bạn bị buộc vào hành động đó. Thế thì, khi bạn đói, bạn sẽ phải ăn. Khi bạn đứng tách rời khỏi thân thể như người quan sát, và ăn, bạn sẽ cảm thấy rằng chính thân thể đã ăn, không phải bạn. Thế thì, chỉ khán giả, người nhìn, được sinh ra, người nhìn bên trong. Và thế thì, cuộc sống trở thành vở kịch dài. Thế giới của hành động trở thành vở kịch, sân khấu. Tính thụ động trở thành sự tồn tại của bạn.
Đạt tới tính thụ động đi. Bao giờ cũng giữ tính thụ động trong tâm trí. Để tâm trí bạn bao giờ cũng lang thang trong phạm vi thụ động.
Chúng ta bắt đầu thấy bất kì cái gì mà tâm trí đang tập trung vào. Các nhà khoa học đã nói về động thái của nhận biết. Chẳng hạn, ngồi trong phòng này, tâm trí chúng ta tập trung lên tường của phòng. Chỉ thế thì tường trở nên có ý nghĩa, cho dù mắt có thể thấy cửa ra vào và cửa sổ nữa. Nhưng chúng không được tính đến. Thế rồi, nếu chúng ta dịch chuyển chú ý sang cái rỗng của căn phòng, cái rỗng bây giờ trở nên nổi bật. Cho nên trong cùng căn phòng, bạn có thể có hai loại kinh nghiệm.
Điều này có thể có hơi chút khó hiểu. Chúng ta hãy thử một thực nghiệm khác. Để ba ngón tay của bàn tay bạn ở trước bạn và tập trung vào ngón giữa. Để ngón giữa là trung tâm của chú ý của bạn. Hai ngón kia sẽ nhoà đi khỏi bạn, cho dù bạn có thể thấy chúng. Thế rồi dịch chuyển cái nhìn chăm chăm của bạn sang hai ngón kia. Làm cho chúng thành trung tâm chú ý của bạn. Bây giờ bạn sẽ thấy rằng ngón giữa đã trở nên không quan trọng. Thế thì bạn sẽ biết rằng một thay đổi nhỏ như thế ở bên ngoài làm thay đổi mọi thứ bên trong bạn. Khi chú ý của bạn là vào ngón giữa, hai ngón kia dường như không có đó. Chúng dường như xa xôi. Khi bạn tập trung vào hai ngón tay này, ngón giữa nhoà đi và trở thành phụ.
Hay, để bàn tay này trên bàn tay kia và chuyển động bàn tay ở trên. Cảm thấy bản thân bạn ở bên trong bàn tay chuyển động. Bạn sẽ cảm thấy rằng bàn tay bên dưới không thuộc về bạn. Thế rồi dịch chuyển chú ý của bạn sang bàn tay bên dưới và cảm thấy bản thân bạn ở trong nó. Bây giờ di chuyển bàn tay trên như trước. Bạn sẽ thấy rằng nó dường như không thuộc vào bạn. Mọi điều này chỉ ra cho bạn rằng thay đổi chú ý là thay đổi việc hội tụ.
Cả hai bàn tay đều là của tôi. Bạn không thể biết được bàn tay nào tôi đang đồng nhất với bản thân tôi tại khoảnh khắc này. Nếu tôi đã đồng nhất bản thân tôi với bàn tay bên trên đang chuyển động, thế thì bàn tay bên dưới sẽ là xa lạ với tôi; tôi sẽ không là bàn tay bên dưới. Cùng điều này trở nên đúng với bàn tay bên dưới nếu tôi dịch chuyển hội tụ của tôi sang đó. Với mọi chủ định, không cái gì đã thay đổi từ bên ngoài nhưng hội tụ bên trong đã thay đổi. Tôi ở bất kì chỗ nào dòng chảy chú ý của tôi đang ở.
Theo cùng cách, khi bạn ăn; nếu bạn nghĩ rằng bạn đang ăn, đó là một trạng thái. Nếu bạn trải nghiệm thân thể ăn và bạn đơn thuần quan sát nó thế thì hội tụ bên trong sẽ thay đổi. Trong khi bước đi trên đường, nếu bạn cảm thấy rằng bạn đang bước, đó là một trạng thái của tâm trí bạn. Nhưng nếu bạn nghĩ rằng bạn đang quan sát thân thể bước, hội tụ thay đổi ngay lập tức, động thái thay đổi ngay lập tức.
Nếu bạn muốn trải nghiệm tính thụ động mà Lão Tử nói tới, bạn sẽ phải giữ con mắt thường xuyên nhìn vào không gian bên trong và không vào mây. Để cho mây hình thành. Để cho chúng lướt đi. Giữ hội tụ của bạn vào trời bên trong.
Trời này bên trong bạn là gì? Bạn cảm thấy đói. Đó là mây. Nó tới, nó đi. Bạn cảm thấy giận. Đó là mây. Nó tới và đi. Yêu tới. Nó là mây. Nó tới và đi. Theo cùng cách, vui và buồn, vinh và nhục vân vân, tới và đi như mây. Cái gì là cái thấy mọi điều này? Tập trung vào cái đó. Để mọi kênh ý nghĩ của bạn được móc nối với điều này.
Là một với người quan sát. Phá vỡ mọi kết nối với người làm. Là một với người quan sát và bạn sẽ lập tức cảm thấy là một với không gian bên trong ở bên trong, trời thụ động. Khi điều này xảy ra, mọi buồn phai nhoà đi. Chết và thay đổi trở thành không thực như mơ. Lão Tử nói: “Một mình điều này là qui tắc vĩnh hằng.”
Từ “Con đường Đạo”, T.4, Ch.15 Vô hành động, định mệnh và quay lại luật vĩnh hằng
