Điều quan trọng nhất cần phải nhớ trong việc dịch Osho là ở chỗ Người không viết, Người nói. Điều này có nghĩa là trong khi dịch tiếng nói và nhịp điệu của Người phải được bảo toàn nhiều nhất có thể được.
Cách nói của Osho là duy nhất. Không cần phải thay đổi tính cách của cách nói của Người, như lặp lại từ, câu không đầy đủ. Việc nói của người đi theo luồng chảy, tràn đầy ngạc nhiên, đôi khi dồn dập, đôi khi như thơ ca, đôi khi là tuyên bố, đôi khi lại hài hước.
Nhận biết về những thay đổi tinh tế này, hoà hợp với chúng và gìn giữ chúng! Nếu bạn biến tất cả những điều này vào sự gọn gàng ngăn nắp trong các mẩu văn bản thì nó sẽ mất hương vị. Osho không nói những điều thông thường, dự kiến được theo cách thông thường dự kiến được – cách tâm trí chúng ta muốn nghe chúng. Việc nói của Người là vũ điệu. Chống lại cám dỗ biến nó thành một cuốn sách viết hoàn chỉnh.
Nếu âm hưởng của Osho bất thường cả trong tiếng Anh thì tại sao cố làm cho âm hưởng của người thành thông thường trong ngôn ngữ khác?
Osho dùng thời hiện tại tiếp diễn khá nhiều, phản ánh rằng cuộc sống là tiến trình sống động, sự xảy ra. Và người dùng cách nói bị động thường xuyên như cách nói chủ động. Osho cũng dùng câu đơn giản, ngắn và diễn đạt ý tưởng của mình bằng từ đơn giản, thông dụng.
Khi dịch, cố gắng giữ cùng những nét như cách nói của Osho. Đối với một số người điều đó dường như có hơi lạ khi dùng quá thường xuyên thời hiện tại tiếp diễn và thể bị động, khi nghe những từ đơn giản như vậy hay cùng những từ lặp đi lặp lại, khi nghe một ai đó nói cho bạn (ngôi thứ hai, số ít, không hình thức) vv. Chớ điều chỉnh Osho xuống hay làm cho người “văn minh lên”. Người nói: “Tôi không chỉ nói toạc móng heo mà còn đương nhiên nói trắng ra.” Đừng cố làm cho Người có vẻ như quí ông hay giống như một giáo sư đại học – Người là kì quặc và Người chưa bao giờ thoả hiệp.
Nhận biết đừng thêm diễn giải của bạn vào lời của Người. Điều này dễ xảy ra lắm. Đây là một trong những lí do tại sao lại tuyệt đối cần phải có ai đó kiểm tra lại bản dịch của bạn. Không chỉ có một cách dịch. Có thể những người khác nhau có phong cách dịch khác nhau cho cùng một ngôn ngữ và cả hai đều có thể hay nếu họ chảy theo đúng lời của Osho.
Osho nói: “Một người phiên dịch có thể không giỏi về văn phạm, nhưng anh ta nên có tình yêu với tôi để cho anh ta biết được điều bản chất và tình cảm – thế thì sẽ có luồng chảy tự nhiên và thanh thoát trong việc dịch.”
“Nếu bạn đang đọc một cuốn sách dựa trên lời tôi, được thuật lại theo lời nói thì bạn sẽ quên mất rằng bạn đang đọc bởi vì bạn biết tôi. Sau một vài khoảnh khắc bạn cảm thấy rằng bạn không đọc – rằng bạn đang lắng nghe. Nhưng nếu cách nói bị thay đổi hay phong cách bị hơi thay đổi trong tường thuật thì nhịp điệu và sự hài hoà sẽ bị phá vỡ. Khi những người đã nghe tôi nói lại đọc sách tôi thì việc đọc trở thành hay như việc nghe vậy.”
Osho, Chiều bên kia cái biết
Osho nói về việc dịch
“Mới hôm nọ tôi nhận được một một bức thư ngắn từ Arup, rằng Sarjano đang dịch sách của tôi sang tiếng Italia; nhưng ông ấy thay đổi nhiều thứ. Ông ấy bỏ đi vài thứ, ông ấy thêm vào vài thứ từ hiểu biết của ông ấy.”
Tất nhiên ông ấy đang cố gắng làm một việc tốt nào đó, ý định của ông ta là tốt! Ông ta muốn làm cho nó logic hơn, trí tuệ hơn, tinh vi hơn. Còn tôi lại là người thuộc kiểu hơi hoang dã! Ông ta muốn tỉa tót tôi chỗ này chỗ kia. Nhìn râu tôi đây này! Nếu Sarjano được phép thì ông ta sẽ tỉa tót nó giống Nikolai Lenin, nhưng rồi nó sẽ không còn là râu tôi nữa. Ông ta đang cố gắng làm cho nó được hấp dẫn hơn. Không hoài nghi gì về ý định của ông ta, nhưng những việc này là những ý định bao giờ cũng mang tính chất phá hoại.
Khi ông ta được nhắn về thông điệp của tôi rằng ông ta phải làm hệt như nó vốn thế: “Chớ cố gắng cải tiến nó. Cứ để nó như nó hiện thế. Thô thiển, hoang dã, phi logic, nghịch lí, mâu thuẫn, lặp lại, bất kì cái gì nó là vậy, để nó nguyên si như thế!” Thật là khó khăn cho ông ta. Ông ta nói, “Thế thì tôi sẽ không dịch nữa. Tôi thà đi quét rác còn hơn.”
Bạn thấy cách thức tâm trí làm việc chưa? Ông ta không sẵn sàng lắng nghe tôi, ông ta thà đi quét rác còn hơn. Nếu không ông ta phải được phép tự ý thêm vào, tự ý thay đổi, tô mầu mọi thứ theo ý ông ta.
Bây giờ bất kì cái gì bạn làm bạn sẽ làm sai, bởi vì điều tôi đang nói là ở một bình diện hoàn toàn khác còn điều bạn sẽ làm sẽ là một nỗ lực hoàn toàn khác – nó sẽ không thuộc vào bình diện của tôi, nó sẽ không thuộc vào chiều hướng của tôi. Nó có thể bác học, nhưng tôi không là bác học. Nó có thể là tri thức nhưng tôi không phải là người tri thức.
Người trí thức có cách của riêng họ. Họ sẽ làm chỉ những điều nhỏ nhoi…
Chẳng hạn, tôi đã nói rằng Saraha là người sáng lập của Phật giáo Tây Tạng. Bây giờ không học giả nào sẽ nói quả quyết như vậy. Chỉ có người khùng mới có thể nói quả quyết như thế bởi vì bạn phải đưa ra bằng chứng, bạn phải nêu ra phụ chú và bạn phải làm một phụ lục lớn để nêu bằng cớ trong đó. Tôi chẳng bao giờ nêu ra bằng chứng nào, tôi chẳng bao giờ nêu ra phụ chú nào, tôi chẳng bao giờ cho bạn bất kì nguồn gốc từ đâu… Tôi chỉ biết một nguồn – bản ghi Akashic!
Cho nên chỉ để làm cho nó hấp dẫn hơn, dễ lĩnh hội hơn, ông ta đã thay đổi chỉ một chút xíu, không có nhiều, rằng “Saraha có thể được coi là người sáng lập ra Tantra Tây Tạng, Phật giáo Tây Tạng, có thể nói như vậy. Bây giờ đấy là cách thức học giả, cách thức hợp lệ, nhưng lại phá huỷ toàn bộ cái đẹp của nó. Nó phá huỷ toàn bộ cái chắc chắn, tính quả quyết, phẩm chất như đinh đóng cột. Mà nói chắc như đinh đóng cột thì không dễ lĩnh hội được!
Sarjano, đây không phải là món mì ống! Ông ta là người nấu bếp giỏi và làm món mì ống tuyệt. Tôi không biết tí gì về mì ống, nhưng tôi biết Saraha là người sáng lập của Phật giáo Tây Tạng. Và tôi sẽ không đưa ra bất kì bằng chứng nào về nó – tôi không tin vào bằng chứng, tôi chỉ đơn thuần biết. Tôi biết Saraha; đấy là tình bạn cá nhân với Saraha. Cho dù các nhà lịch sử có chứng minh được điều gì đó khác thì tôi cũng chẳng nghe. Tôi không chú trọng vào họ bởi vì tôi biết Saraha.
Mới hôm nọ tôi đã đọc một bài báo hay nói về nhà thờ tin lành ở Đức – lần nữa họ lại xuất bản một bài báo! Bây giờ dường như là cái người, người đã viết một bài báo về tôi và công trình của tôi, đã trở nên rất lẫn lộn, đã có tình yêu nào đó với tôi. Bây giờ anh ta đang lưỡng lự. Anh ta không thể bác bẻ tôi hoàn toàn – dường như là một người với một cảm giác nào đó – anh ta không thể nói rằng tôi hoàn toàn trái, cho nên anh ta đã tìm ra con đường giữa. Anh ta ủng hộ tôi trên mọi điều chỉ trừ có Jesus. Và anh ta nói về Jesus: Bất kì cái gì tôi đang nói đều có vẻ hấp dẫn, nhưng nó không tới từ nguồn Ki tô giáo.
Ai cần biết về nguồn gốc Ki tô giáo đây? Đốt hết những thứ ấy đi! Tôi chỉ quan tâm tới Christ, tôi không quan tâm tới nguồn Ki tô giáo. Và tôi biết trực tiếp Christ. Và khi tôi nói tôi biết trực tiếp Christ hay Phật hay Saraha, tôi chỉ đơn thuần muốn nói rằng tôi biết trạng thái con người đó. Tôi biết Christ có thể chỉ nói điều này bởi vì từ trạng thái giác ngộ như vậy thì không thể có phát biểu nào khác. Đây là một cái gì đó bên trong không cần đến bằng chứng; nó là trực giác. Cái chắc chắn của tôi nảy sinh trong tôi. Dù Jesus có nói như thế hay không thì cũng chẳng thành vấn đề chút nào. Khi tôi trích dẫn Jesus… Anh ta nói tôi trích dẫn Jesus và tôi diễn giải Jesus thì hay lắm nhưng diễn giải của tôi rất xa lạ với lí thuyết Ki tô giáo. Điều đó chắc chắn là như thế: bản thân Christ rất xa lạ với lí thuyết Ki tô giáo – tôi có thể làm gì về điều ấy đây?”
Đạo: Cổng vàng, tập 2
Đi theo trái tim bạn, tìm ra một cuốn sách mà bạn yêu mến. Công việc dịch của bạn là chuyện tình, và với cách đó lời nói của Osho sẽ đi sâu lắng vào bên trong bạn và vào bên trong những người phát hiện ra Osho qua bản dịch của bạn.
