Tri thức và trí huệ

Trong một câu hỏi có ba câu hỏi. Thứ nhất: Cái hiểu của tôi là ở chỗ tri thức là việc hiểu. Không, thưa ngài. Tri thức không bao giờ là việc hiểu. Tri thức là lừa dối của việc hiểu. Tri thức là đồng tiền giả, cái thay thế; nó không là việc hiểu. Tri thức được vay mượn, việc hiểu không bao giờ được vay mượn. Việc hiểu là của bạn, tri thức bao giờ cũng của người khác. Việc hiểu nảy sinh từ nhận biết của bạn, tri thức nảy sinh từ việc học của bạn. Và quá trình này là khác nhau toàn bộ, đối lập đối xứng. Nếu bạn muốn hiểu bạn sẽ phải dỡ bỏ mọi điều bạn đã học. Tri thức vận hành như rào chắn, tri thức phải bị bỏ đi. Cái biết phải dừng cho cái không biết hiện hữu.

Việc hiểu là về cái không biết, tri thức là về cái biết. Tri thức là kí ức của bạn, việc hiểu là chính con người bạn. Tri thức là ánh sáng được vay mượn. Tri thức giống như mặt trăng, việc hiểu giống như mặt trời. Trăng sống theo ánh sáng được vay mượn; nó phản xạ tia sáng mặt trời, nó không có ánh sáng của riêng nó. Mặt trời có ánh sáng của riêng nó.

Bạn nói, ‘Cái hiểu của tôi là ở chỗ tri thức là việc hiểu.’ Thế thì bạn đã hiểu lầm rồi, thưa ngài.

Thứ hai: Trí huệ của hiền nhân là trí huệ của các thời đại. Không, không chút nào. Trí huệ của hiền nhân không có quan hệ với thời gian. Nó không là trí huệ của các thời đại. Điều đó là điều khác toàn bộ. Trí huệ của hiền nhân không là gì ngoài tri thức tập thể, kinh nghiệm tập thể của nhân loại. Mọi người đã sống, mọi người đã trải nghiệm; dần dần, họ liên tục suy diễn ra tri thức nào đó từ kinh nghiệm của họ.

Đám đông… trí huệ của các thời đại tới qua đám đông. Nó là sản phẩm đám đông: nó tới từ thời gian, từ kinh nghiệm. Và trí huệ của hiền nhân không bao giờ tới từ thời gian, nó tới từ vô thời gian. Khi người ra đi ra ngoài thời gian, thế thì người ta trở thành trí huệ. Khi người ta chuyển vào trong thời gian, người ta trở thành am hiểu. Người già là am hiểu; người già không nhất thiết trí huệ, nhớ lấy. Người già không nhất thiết trí huệ và người trí huệ không nhất thiết già.

Shankaracharya đã rất trẻ; khi ông ấy ba mươi ba ông ấy chết. Nhưng ông ấy đã cực kì trí huệ. Phật đã gần bốn mươi khi ông ấy trở nên chứng ngộ. Mohammed gần bốn mươi khi ông ấy trở nên chứng ngộ. Họ đã đối diện với những người già hơn bản thân họ; đó là một trong các xung đột. Khi Phật đi tới bố riêng của ông ấy, tất nhiên, bố là bố. Và như mọi bố đều vậy, người bố cười vào cái ngu xuẩn này. Ông ta nói. ‘Cái gì? Con muốn dạy ta sao? Con là con trai ta. Ta già hơn con, ta là bố của con. Ta đã biết thế giới, ta đã biết cuộc sống — khổ của nó, phúc lành của nó. Chắc chắn ta biết nhiều hơn con biết!’ Và Phật nói, ‘Điều đó là đúng, thưa bố. Bố biết nhiều hơn khi có liên quan tới tri thức, kí ức của bố là lớn hơn kí ức của ta nhiều. Nhưng ta đã không mang tri thức tới bố. Ta đã mang cái gì đó mới toàn bộ và ánh sáng bên trong đã nảy sinh trong ta, ngọn lửa. Và ta thấy bố đang sống trong bóng tối.’ Người bố cảm thấy bị tổn thương. Bản ngã của ông ấy bị tổn thương, ông ấy giận.

Chắc chắn, Jesus đã là rất trẻ. Và nếu các giáo sĩ già đã không sẵn lòng nghe ông ấy, điều đó dường như tuyệt đối là được. Tại sao họ phải nghe một thanh niên, người đã không biết thế giới, người còn chưa sống? Jesus mới ba mươi ba tuổi khi ông ấy bị đóng đinh. Ông ấy đã bắt đầu thuyết giảng khi ông ấy ba mươi tuổi — rất trẻ — và bất thần. Mọi người đã biết ông ấy làm việc trong xưởng mộc của bố ông ấy, chặt gỗ, đánh bóng gỗ. Ông ấy đã là con trai của thợ mộc. Không ai đã bao giờ mơ rằng cậu bé này đột nhiên trở thành người trí huệ. Một hôm ông ấy đã tuyên bố rằng ông ấy là Chúa cứu thế, rằng ông ấy là con trai của Thượng đế. Chắc chắn, làm sao mọi người có thể tin vàp điều đó được? Họ đã biết ông ấy như thợ mộc; ông ấy đã làm đồ đạc cho họ, và ông ấy đã làm những việc bình thường trong thị trấn — và đột nhiên ông ấy đã tuyên bố sao? ‘Ông ta phải đã phát điên.’

Nhớ, bao giờ trí huệ cũng bị đóng đinh trên cây chữ thập, vì người am hiểu không thể dung thứ được điều đó. Điều đó xúc phạm, nó có tính sỉ nhục.

Trí huệ bao giờ cũng là vô thời gian; nó chẳng liên quan gì với kinh nghiệm sống của bạn. Và điều bạn gọi là ‘trí huệ của các thời đại’ là khác toàn bộ — nó là sản phẩm của đám đông. Mọi người đã sống trên trái đất này lâu thế, và họ đã trải nghiệm nhiều điều, và tất nhiên họ đã suy diễn, họ đã đi tới những kết luận nào đó. Trí huệ không phải là kết luận. Nó không là từ kinh nghiệm; trí huệ là việc chiếu sáng, trí huệ là khải lộ. Nó là bất thần, như chớp loé. Nó không được chứng minh, nó không thể được chứng minh. Trong chính bản chất của chân lí của nó, nó không thể được chứng minh. Bạn phải rơi vào yêu với nó hay không. Nó là bất thần thế và không liên quan gì tới những tình huống cuộc sống và kinh nghiệm của bạn — làm sao nó có thể được chứng minh? Jesus có thể cho bạn bằng chứng nào? Ông ấy đã cho cuộc sống riêng của ông ấy, nhưng ông ấy không thể cho bất kì bằng chứng nào.

Bạn có nhớ không? Điều cuối cùng ông ấy được hỏi trước khi bị đóng đinh: Pilate, thống đốc La Mã, Pontius Pilate đã hỏi ông ấy, ‘Chân lí là gì?’ Và Jesus vẫn còn im lặng. Ông ấy nhìn vào mắt của thống đốc nhưng ông ấy đã không nói một lời. Tại sao Jesus vẫn còn im lặng? Ông ấy đang phải nói cái gì đó… nhưng chân lí không thể được nói. Và điều ngu xuẩn là hỏi một người như Jesus, ‘Chân lí là gì?’ Jesus không phải là bác học; ông ấy không là giáo sư, ông ấy không là triết gia. Ông ấy sẽ không cho lí thuyết về chân lí, bản thân ông ấy là chân lí. Ông ấy đứng đó tuyệt đối trong im lặng; ông ấy đã làm cho bản thân ông ấy thành sẵn có, ông ấy đã làm cho sự hiện diện của ông ấy thành sẵn có.

Nhưng Pilate đã không thể hiểu được điều đó; ông ta đã không thể thấy được chân lí. Ông ta đã khao khát về vài lời, rằng người này chắc sẽ nói vài lời. Và người này đã không nói một điều gì — và vậy mà người này đã khẳng định mọi thứ mà có thể được nói về chân lí. Ông ấy đã làm lộ ra bản thân ông ấy: ông ấy ở đó, sự hiện diện của ông ấy đã ở đó, rung động của ông ấy đã ở đó. Nếu Pilate mà có chút ít cảm nhận, ông ta chắc đã biết chân lí là gì.

Chân lí không là từ kinh nghiệm của các thời đại; chân lí không là kinh nghiệm chút nào. Khi mọi kinh nghiệm biến mất, và chỉ người trải nghiệm được bỏ lại trong tâm thức thuần khiết…. Tâm thức không nội dung là điều chân lí là gì. Nó không phải là kinh nghiệm; không phải là bạn trải nghiệm cái gì đó. Không, không cái gì còn lại để trải nghiệm, không cái gì dù là bất kì cái gì — chỉ bầu trời thuần khiết, không đối thể, duy nhất tính chủ thể, đập cùng tính toàn bộ, nhảy múa; chỉ tính chủ thể, chỉ tâm thức thuần khiết mà không có bất kì nội dung nào. Nó không phải là kinh nghiệm.

Để tôi nói với bạn theo cách này: Thượng đế không phải là kinh nghiệm, nó ở bên ngoài kinh nghiệm. Thế giới là kinh nghiệm, Thượng đế không là kinh nghiệm. Kinh nghiệm là có thể chỉ trong nhị nguyên. Khi tôi tách rời khỏi bạn tôi có thể trải nghiệm bạn. Khi tôi là một với bạn, làm sao tôi có thể trải nghiệm bạn? Làm sao tôi sẽ phân chia người trải nghiệm và kinh nghiệm, người biết và cái được biết, người thấy và cái được thấy? Không, điều đó là không thể được. Chủ thế và đối thể đã mất biên giới của chúng; chúng đã trở thành một — bây giờ ai là người biết và ai là cái được biết?

Trí huệ là việc loé sáng đó nơi cái biết và người biết trở thành một, khi người thấy và cái được thấy trở thành một, khi mọi nhị nguyên biến mất và chỉ một còn lại, duy nhất một. Trong trải nghiệm người khác được cần; trải nghiệm dựa trên người khác, hướng tới người khác.

Bạn nói, ‘Trí huệ của hiền nhân là trí huệ của các thời đại.’ Nó không phải vậy. Trí huệ của hiền nhân là vô thời gian: nó ở bên ngoài kinh nghiệm, nó là siêu việt; và trí huệ của thời đại là trần tục, theo thời gian, dựa trong kinh nghiệm.

Và thứ ba: Xin thầy đưa tôi tới trí huệ. Điều đó là không thể được. Nếu ai đó khác đưa bạn đi, nó sẽ là tri thức. Lần nữa bạn sẽ bị sập bẫy trong tri thức. Không ai có thể đưa bạn vào trí huệ — vì người khác sẽ là nguyên nhân của tri thức. Duy nhất bạn có thể là nguyên nhân của trí huệ riêng của bạn. Bạn có thể hỏi, ‘Thầy đang làm gì ở đây?’ Tôi không đưa bạn vào trí huệ. Tôi chỉ có thể làm một điều, điều phủ định: Tôi đang cố phá huỷ tri thức của bạn. Tôi đơn giản loại bỏ cản trở, rào chắn; tôi đơn giản loại bỏ đá trên con đường của bạn, có vậy thôi. Và đá là tri thức. Một khi đá đó bị loại bỏ bạn sẽ bắt đầu tuôn chảy. Đài phun nước có đó, bị chắn bởi đá.

Trí huệ của bạn là cùng với bạn; nó là sinh lực của bạn, nó là tính sống của bạn, nó là tinh thần hăng hái của bạn. Nó có đó. Một khi bạn trở nên đủ bạo dạn bỏ tri thức, một khi bạn trở nên đủ bạo dạn để là hồn nhiên, đủ bạo dạn để là dốt nát; một khi bạn có thể nói ‘Tôi không biết’; một khi bạn đã thu lấy dũng cảm đó để tuyên bố, ‘Tôi không biết, và mọi điều tôi biết chỉ là ảo vọng, mọi tri thức của tôi đều được vay mượn, hư huyễn, trống rỗng’ — khoảnh khắc bạn bỏ tri thức của bạn, trí huệ nảy sinh.

Tôi không thể đưa bạn tới trí huệ được. Trí huệ sẽ nảy sinh trong bạn, nó sẽ trào lên trong con người bạn. Chỉ bỏ tảng đá bạn đang mang — và tảng đá đó là tri thức.

Và nếu bạn nghĩ rằng tri thức là việc hiểu, thế thì làm sao bạn sẽ bỏ được tảng đá? Thế thì bạn sẽ bảo vệ nó. Nếu bạn nghĩ tri thức là trí huệ, thế thì tất nhiên với bạn tôi sẽ có vẻ là kẻ thù, người đang cố lấy trí huệ của bạn.

Thầy chỉ có thể có tính phủ định; Thầy không thể cho bạn bất kì cái gì khẳng định. Và tránh bất kì người nào nói với bạn rằng người đó đang cho bạn cái gì đó khẳng định. Tránh ra…. Thầy chỉ giúp loại bỏ rào chắn, Thầy là qua phủ định – via negative; thầy là con đường của phủ định. Thầy đơn giản lấy đi: thầy nói, ‘Cái này là không thực, Cái này là không thực, Cái này là không thực’ — thầy liên tục loại bỏ. Một ngày nào đó đột nhiên thầy đã lấy đi mọi cột chống khỏi bạn: bạn sụp đổ, bạn sụp đổ trong trí huệ. Một ngày nào đó đột nhiên, khi mọi khả năng chịu đựng của bạn đã bị lấy đi, cái gì đó nảy sinh trong bạn, bật ra trong bạn — như chớp loé. Đó là điều trí huệ là gì: nó là bản chất bên trong nhất của bạn. Nó không thể được trao cho bạn.

Từ “Con đường của Yêu”, Ch.4